Door de verdwijning van de Saudische journalist Jamal Khashoggi dreigt een internationaal conflict te ontstaan dat ook voor Nederland gevolgen heeft. Vier ontwikkelingen in de zaak van Khashoggi op een rij.

Turkije heeft audiobewijs dat Khashoggi is vermoord

Medewerkers van de Turkse regering hebben tegen Amerikaanse collega’s gezegd dat ze video- en audiobewijs hebben dat de journalist is gedood in het Saudische consulaat in Istanbul.  The Washington Post meldt dat vooral het audiobewijs erg sterk is. Te horen zou zijn dat Khashoggi wordt aangehouden, gemarteld en uiteindelijk gedood, en vervolgens in stukken gezaagd.

De Amerikanen denken dat dit de reden is dat de Turken er zo snel van overtuigd waren dat Saudi-Arabië achter de moord zit. De Turkse geheime dienst wil het bewijsmateriaal niet vrijgeven, omdat dan bekend wordt hoe het buitenlandse ambassades afluistert.

Amerikaanse veiligheidsdiensten zouden voorafgaand aan het verdwijnen van Khashoggi communicatie hebben onderschept waarin de Saudi’s overleggen over de vraag hoe ze de journalist ‘te pakken gaan nemen’. Daaruit zou ook blijken dat de mannen Khashoggi aanvankelijk naar Saudi-Arabië wilden lokken om hem daar te doden.

Khashoggi is een Saudische journalist die altijd goede banden had met het koningshuis, maar kritisch schrijft over de huidige kroonprins, Mohamed bin Salman. Khashoggi ging vorige week dinsdag naar het consulaat in Istanbul om er papieren te regelen voor zijn huwelijk. Volgens Saudi-Arabië heeft de man het gebouw in goede gezondheid weer verlaten, maar camerabeelden hiervan ontbreken.

Turkije en Saudi-Arabië gaan een team samenstellen dat de verdwijning van Khashoggi gaat onderzoeken.

Roep om sancties, ‘Trump wil doorgaan met wapenverkoop’

In de Verenigde Staten gaan steeds meer stemmen op om Saudi-Arabië sancties op te leggen als het land inderdaad verantwoordelijk is voor de moord op Khashoggi. Senatoren van zowel de Democraten als de Republikeinen hebben donderdag gezegd met een motie van afkeuring te komen bij de eerstvolgende verkoop van wapens aan het Saudische regime. ‘Als het waar is wat we nu allemaal denken, moeten er significante sancties worden ingesteld op het hoogste niveau,’ aldus Republikein Bob Corker, voorzitter van de commissie-Buitenlandse Zaken.

Steun vanuit zijn eigen partij – die met 52 zetels een nipte meerderheid heeft in de Senaat – voor dergelijke sancties zou Donald Trump in een lastig parket brengen. De Amerikaanse president ziet Saudi-Arabië om strategische redenen als bondgenoot, onder meer omdat het land fel gekant is tegen Iran, dat Amerika als zijn aartsvijand beschouwt. Mede daarom levert het Witte Huis wapens aan de Saudi’s, waarmee ze de door Iran gesteunde Houthi-rebellen in Jemen kunnen bombarderen. Vorig jaar kondigde Trump tijdens een bezoek aan de Saudische hoofdstad Riaad een wapendeal aan ter waarde van 110 miljard dollar.

Donderdag leek Trump te suggereren dat hij wil doorgaan met de wapenverkoop, omdat Saudi-Arabië anders wapens in China en Rusland koopt. Hetzelfde geldt volgens hem voor Saudische investeerders. Mocht Amerika sancties instellen, dan zal ‘het land gewoon zijn geld naar Rusland en China verplaatsen,’ zei Trump donderdag tegen verslaggevers in het Witte Huis, kort voor zijn veelbesproken ontmoeting met rapper Kanye ‘Ye’ West.

De Amerikaanse president heeft naar eigen zeggen eerder deze week contact gehad met een hoge Saudische leider, maar wilde niet speculeren over Khashoggi’s lot. Toch sluit hij een moord niet uit. ‘Ik zou totaal niet blij zijn als dat het geval is. Maar ik denk dat het er wel een beetje zo uitziet. We zullen het zien.’ Minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo heeft volgens het Witte Huis ook al gesproken met kroonprins Mohamed Bin Salman.

Neelie Kroes stapt uit Saudisch prestigeproject

Neelie Kroes heeft haar werk als commissaris bij het Saudi-Arabische project NEOM opgeschort. Volgens de voormalig minister en eurocommissaris komt dat door de ‘huidige gebeurtenissen’.

Het vertrek van Kroes is niet definitief, zo staat in een verklaring. Haar verdere betrokkenheid bij het Saudische project – Bin Salman wil in het noordwesten van het land een geheel nieuwe stad laten bouwen, waar robots bijna alle werkzaamheden uitvoeren – laat ze afhangen van de feiten die de komende tijd over Kashoggi’s verdwijning naar boven komen.

In de Tweede Kamer heeft D66 minister van Financiën Wopke Hoekstra (CDA) opgeroepen om later deze maand niet naar de Saudische hoofdstad Riaad te gaan. Hoekstra spreekt daar volgens de planning op een investeringsconferentie, maar D66 wil dat de minister dat heroverweegt. Tweede Kamerlid Joost Sneller (D66): ‘Nu er zulke sterke verdenkingen zijn dat dit regime een journalist op deze manier het zwijgen heeft opgelegd, zou een optreden daar naast de minister van Financiën op dit moment een verkeerd signaal afgeven.’

Hoekstra noemt de berichten uit Turkije ‘buitengewoon zorgelijk en verontrustend’. De minister laat zich naar eigen zeggen over de situatie informeren door het ministerie van Buitenlandse Zaken. Hij wil nog niet vooruitlopen op eventuele gevolgen voor zijn reisplannen.

Predikant Andrew Brunson mogelijk snel vrij

Opvallend is dat op het moment dat Turkije de steun van Amerika tegen Saudi-Arabië nodig heeft, de Turkse aanklager de rechter heeft verzocht de Amerikaanse predikant Andrew Brunson vrij te laten. Vrijdagmiddag diende de Turkse aanklager een verzoek in om het huisarrest en andere beperkingen die van kracht zijn tegen de dominee, op te heffen, ondanks een eerdere strafeis van tien jaar. Als de rechter hem vrijspreekt, kan Brunson het land verlaten.

De 50-jarige Brunson woont al meer dan twintig jaar in Turkije, waar hij voorganger is van een kleine protestantse kerk in de stad Izmir. In 2016 arresteerden de Turkse autoriteiten hem op verdenking van banden met de islamitische geestelijke Fethullah Gülen, die in Amerika woont. President Recep Tayyip Erdogan verdenkt zijn aartsrivaal Gülen ervan dat hij de mislukte staatsgreep in 2016 heeft georkestreerd. Ankara wil dat de Verenigde Staten Gülen uitleveren, maar Washington weigert. Erdogan stelde in september vorig jaar voor Brunson te ruilen voor Gülen, maar ook daar gingen de Amerikanen niet op in.

Omdat Amerika vindt dat Brunson ten onrechte wordt vastgehouden, draaide het afgelopen zomer bij Turkije de duimschroeven aan. Door de draconische sancties die Trump in augustus aankondigde, verloor de toch al in waarde dalende Turkse munt lira nog meer terrein. Erdogan was woedend op de regering-Trump, en dreigde ‘andere bondgenoten te zoeken’. Door Khashoggi’s verdwijning lijkt de Turkse president daar nu op terug te moeten komen, al is niet zeker of de vermeende vrijlating van Brunson iets met de zaak te maken heeft.