Alles over de rechtszaak tegen ‘Blokkeerfriezen’

Vandaag is in Leeuwarden de veelbesproken rechtszaak van start gegaan tegen de 34 Friezen die in november de snelweg A7 bij het Friese Joure blokkeerden om een anti-Zwarte Piet-demonstratie tegen te houden. Welke straffen kunnen de ‘Blokkeerfriezen’ krijgen, hoe werden eerdere wegblokkeerders bestraft, waarom houdt het proces zoveel mensen bezig, en wat gebeurde er op de eerste dag allemaal in de rechtszaal?

Wat is de aanklacht en welke straffen zijn er mogelijk?

De Friezen worden ervan verdacht dat zij vorig jaar tijdens de landelijke Sinterklaasintocht in Dokkum de A7 blokkeerden. De actievoerders hielden ter hoogte van Joure drie bussen tegen met daarin demonstranten van actiegroep Kick Out Zwarte Piet. Een inzittende van een van de bussen viel door de abrupte stop die het voertuig moest maken en zou daarbij een hersenschudding hebben opgelopen. Ook werd de ruit van een van de bussen vernield toen er een cameraman tegenaan viel.

Er zijn drie wetsartikelen die de ‘A7-blokkeerders’ mogelijk hebben overtreden. Allereerst het verhinderen van een vergadering of betoging, waarop een maximale gevangenisstraf van 9 maanden en een geldboete van ‘ten hoogste’ 8.200 euro staat. Ook het versperren van de openbare weg is strafbaar: daar staat maximaal negen jaar gevangenisstraf op, al lijkt de kans klein deze straf wordt opgelegd. Tot slot kan de Friezen het veroorzaken van gevaar op de openbare weg ten laste worden gelegd: dat zou enkele maanden celstraf kunnen opleveren, maar waarschijnlijker is dat het blijft bij boetes.

Mochten de verdachten inderdaad een boete moeten betalen, dan zullen ze dat zelf mogelijk niet voelen in hun portemonnee. Tientallen, veelal Friese, medestanders van de blokkeerders hebben via een inzamelactie al ruim 43.000 euro opgehaald om hen te steunen.

Drie verdachten, onder wie Jenny Douwes, het gezicht van de demonstratie, worden ook verdacht van opruiing. Dit omdat ze in de aanloop naar de intocht oproepen op Facebook deelden om de Afsluitdijk te blokkeren ‘om het kinderfeest te beschermen’.

 Waarom ligt dit proces zo gevoelig?

Een belangrijk aspect van de zaak is het demonstratierecht. Kick Out Zwarte Piet had in de aanloop naar 17 november, de dag van de intocht in Dokkum, toestemming gekregen voor een demonstratie van de locoburgemeester en de andere lokale autoriteiten.

Nadat de bussen van de anti-Zwarte Piet-activisten tot stoppen waren gedwongen, kregen die na een tussenkomst van de politie toestemming om hun weg richting Dokkum te vervolgen. Maar kort daarop verbood de locoburgemeester de protestactie alsnog, naar eigen zeggen omdat de veiligheid van het publiek en de demonstranten niet kon worden gegarandeerd. Daarna begeleidde de politie Kick Out Zwarte Piet terug naar waar ze vandaan kwamen.

De demonstranten zijn boos omdat hen het recht op demonstreren is ontzegd, terwijl dat eerder wel was toegezegd. De anti-Zwarte Piet-activisten waren ook verontwaardigd over de reacties van premier Mark Rutte (VVD) en staatssecretaris van Binnenlandse Zaken Raymond Knops (CDA), die vooral hun ergernis uitspraken over het voornemen om te demonstreren bij een kinderfeest. Beiden toonden begrip voor de demonstranten, al zei Knops wel dat hij de actie van de Friezen niet goed vond: ‘Maar normaal gesproken ga je geen snelwegen blokkeren.’

Ook Rutte reageerde fel op de geplande protestactie: ‘Als kind zit je vol spanning te wachten op Sinterklaas. En wat ik niet wil is dat kinderen worden geconfronteerd met boze demonstranten.’ Volgens Douwes en consorten was het ‘beschermen’ van kinderen tijdens de intocht eveneens hun belangrijkste argument om de snelweg te blokkeren. Zij beweerden dat de activisten ‘Sinterklaas wilden vermoorden‘, verwijzend naar de oproep van De Grauwe Eeuw-activist Michael van Zeijl, die opriep tot een aanslag op Sinterklaas. Hij zat tijdens de intocht vast en moest een boete van 300 euro betalen.

Zijn er recente voorbeelden van vervolgde wegblokkeerders?

Het OM publiceerde vorige week een filmpje op Twitter om uit te leggen waar de rechtszaak precies over gaat en waarom de 34 Friezen worden vervolgd. Daarin staat de vrijheid van meningsuiting en het recht op demonstreren centraal. Teksten als ‘Je mag ergens vóór zijn. Of ergens tégen’, ‘Een verschil van mening geeft je géén vrijbrief om het recht in eigen hand te nemen’ en ‘Het gaat er niet om welke mening je hebt’ moeten duidelijk maken dat de standpunten van beide partijen geen rol spelen bij de vervolging.

Toch spraken de Friezen en hun sympathisanten in aanloop naar het proces veelvuldig van een ‘showproces’, ‘heksenjacht’ of ‘politiek proces’. Zo wijst Douwes in een interview met De Telegraaf op twee voorbeelden uit de afgelopen twee jaar, waarbij demonstranten niet werden vervolgd voor het blokkeren van het verkeer. Zo gingen op 17 juli 2016 honderden Turken met Turkse vlaggen de Erasmusbrug in Rotterdam op uit protest tegen de mislukte coup tegen president Recep Tayyip Erdogan, een dag eerder. Daarbij liepen de demonstranten over de gehele breedte van de autobaan, waardoor er geen auto’s over de brug konden rijden.

Afgelopen juni braken op het Mercatorplein in Amsterdam twee keer in korte tijd ongeregeldheden uit. Op 24 juni gingen Turken de straat op om de verkiezingswinst van Erdogan te vieren. De dag daarvoor, nadat Marokko op het WK-voetbal in Rusland tegen Spanje had gespeeld, deden Marokkanen hetzelfde. Hoewel beide groepen daarbij onder meer de doorstroming van het verkeer bemoeilijkten en vuurwerk afstaken, kregen ze geen boetes.

Vorige maand verklaarde de politie in antwoord op vragen van de Amsterdamse VVD ‘de-escalerend’ te hebben opgetreden: de Turkse viering werd beschouwd als ‘uiting van het demonstratierecht, terwijl agenten tijdens het feest van het Marokkaanse voetbalelftal niet ingrepen omdat dit volgens de politie had kunnen leiden tot verstoring van de openbare orde.

In Rotterdam, waar op 24 juni ook Turken de straat opgingen uit blijdschap over de uitslag van de Turkse verkiezingen, deelde de politie wél boetes uit. Zeventig Turkse Nederlanders die overlast veroorzaakten door onnodig te claxonneren of het verkeer te belemmeren, werden op de bon geslingerd. Hoe hoog de boetes precies waren, is niet bekend.

Wat gebeurde op de eerste dag van de rechtszaak?

In de rechtszaal in Leeuwarden werden vandaag in totaal negen verdachten gehoord. De meesten van hen kwamen vanochtend aan in een partybus onder begeleiding van luide Sinterklaasmuziek. Een van de verdachten vroeg daarna middenin de hal van de rechtbank zijn vriendin ten huwelijk.

Kort nadat de zaak van start ging moest deze alweer stil worden gelegd omdat een van de rechters onwel werd. Halverwege het voorlezen van de aanklacht door de officier van justitie zakte de man achterover. De rechters schorsten daarop de zitting. Een arts oordeelde even later dat de man fit genoeg is om door te gaan en dus werd de zaak weer hervat.

Een van de verdachten liet tijdens de zitting weten dat hij de burgemeester van Dokkum gedeeltelijk verantwoordelijk vindt, omdat die vorig jaar de demonstratie van Kick Out Zwarte Piet toestond tijdens de intocht.

Een ander zegt dat hij spijt heeft van de actie: ‘Ik had beter moeten weten. Ik zit namelijk voor mijn werk de hele dag op de weg,’ vertelde de man uit Leeuwarden. ‘Maar wat we voor ogen hadden, is gelukt. Zij wilden namelijk Sinterklaas vermoorden,’ voegde hij daaraan toe. Voor de zaak zijn zeker vier dagen uitgetrokken. Justitie zal naar verwachting vrijdag met de strafeisen komen.

Lees ook: Pietendiscussie losgebarsten, tóch Zwarte Pieten bij intocht