Na de verpletterende verkiezingsnederlaag van zijn partij, rijst de vraag of president Barack Obama slechts in het buitenland nog iets kan bereiken. Het beloven tropenjaren te worden in Washington.
Sinds 1946, toen de Democraat Harry Truman president was, hebben de Republikeinen niet meer zo’n overweldigende meerderheid in beide kamers van het Congres (Huis van Afgevaardigden en Senaat) gekend als sinds de tussentijdse verkiezingen van 4 november.
Dat maakt het leven van de door velen verguisde Democratische president Barack Obama er niet makkelijker op. Over welke opties beschikt hij nog om te voorkomen dat de laatste twee jaar van zijn presidentschap steriel en grimmig zullen zijn?
Koude douche
De koude douche die de kiezers hem gaven, lijkt Obama juist te hebben opgefrist. Hij toont zich energiek en strijdlustig. ‘Ik kom met plannen die de Republikeinen niet zullen aanstaan.’
De Republikeinen wonnen bij de tussentijdse verkiezingen in 2010 ook al terrein, maar moesten dat in 2012 in het kielzog van de presidentsverkiezingen voor een deel prijsgeven.
Al die tijd hebben zij een harde en weinig constructieve oppositie gevoerd. Dat was in de tijd van Truman wel anders. Toen was er een wisselende groep Republikeinen die vóór de wetten van de voormalige herenmodezaakhouder uit Missouri stemde. Dergelijk ‘overlopen’ is tegenwoordig ondenkbaar.
Sprankje hoop
Toch is er een sprankje hoop dat de houdgreep waarin beide partijen elkaar al zo lang houden, wordt geslaakt. Het mag dan zo zijn dat Obama op weinig waardering van de burger kan rekenen, het Congres staat er nog veel slechter op.
Over twee jaar zijn er presidentsverkiezingen, met Hillary Clinton hoogstwaarschijnlijk als de Democratische kandidaat. Dan zullen de Republikeinen niet te boek willen staan als de partij van de obstructie, van het onzalig nietsdoen.
‘Constructief’ was dan ook het woord dat kopstukken van die partij na de glorieuze overwinning het meest in de mond namen. De nieuwe lichting Republikeinen bestaat vrijwel zonder uitzondering uit mensen met ruime ervaring in overheidsbetrekkingen; de invloed van de libertaire Tea Party is teruggedrongen.
Op de helling
Het is trouwens niet zo dat de Republikeinen brokken wetgeving die Obama niet zinnen, hem zomaar door de strot kunnen duwen. De president kan immers over elk voorstel van het Congres zijn veto uitspreken.
De Senaat op zijn beurt kan met tweederde meerderheid zo’n veto dan weer ongedaan maken. Maar over de 67 stemmen die daarvoor nodig zijn beschikt Mitch McConnell, de Republikeinse fractievoorzitter in de Senaat, bijlange na niet.
In 2008 was een van de belangrijkste verkiezingsbeloften van Obama dat hij de immigratiewetgeving op de helling zou zetten. Zijn voorganger George W. Bush had dat vergeefs geprobeerd. Obama was bijna geslaagd in zijn opzet, maar in 2013 haakten de Republikeinen te elfder ure af.
Slaapstand
Na zijn nederlaag kondigde Obama aan dat hij een aantal wijzigingen in de immigratiewetten per presidentieel decreet zou afkondigen. Miljoenen illegalen (er zijn er zo’n elf miljoen) worden volgens dit plan niet langer met uitzetting bedreigd en kunnen werkvergunningen krijgen.
De Republikeinen kunnen zich niet veroorloven dat plan botweg af te wijzen. Het gaat hier vrijwel uitsluitend om Spaanstalige immigranten. De Hispanics vormen de grootste minderheid, zij stemmen net als de zwarte minderheid overwegend Democratisch. Maar dat deel van het electoraat kan door de Republikeinen worden opengebroken.
Op 11 december wacht een nieuwe horde. Als er vóór die datum geen toestemming van het Congres is om de machtiging tot het doen van uitgaven te verlengen, gaat de overheid automatisch in de slaapstand. Zo ver zullen de Republikeinen het ditmaal waarschijnlijk niet laten komen, maar het Witte Huis vreest dat er allerlei voorwaarden aan die toestemming worden verbonden.
Tropenjaren
De Republikeinen zullen zeker proberen om de wet op de betaalbare zorg (Obamacare, het pronkstuk uit Obama’s eerste termijn) herroepen te krijgen. Die aanval heeft slechts op onderdelen kans van slagen. En met geringe veranderingen kan Obama best leven; zijn presidentiële veto beschermt de hoofdzaken.
Het ligt in de rede dat Obama zich, meer dan tot nu toe, zal wijden aan het buitenlands beleid. Een Amerikaanse president heeft daar meer manoeuvreerruimte dan bij binnenlandse zaken, al behoeven verdragen de instemming van tweederde van de Senaat.
Broeikasgassen
De recente afspraak met China over de beteugeling van broeikasgassen was een goed begin. Obama’s streven om met elf landen rond de Stille Oceaan vrijhandelsakkoorden te sluiten, kan op meer sympathie rekenen bij de Republikeinen dan bij zijn partijgenoten, die vakbonden niet voor het hoofd willen stoten.
Ten slotte wil Obama de zegen van het Congres vragen voor de strijd tegen Islamitische Staat. Dat zullen de Republikeinen hem graag geven. De Amerikaanse president heeft nog twee jaar te gaan in het Witte Huis. Het worden hoe dan ook tropenjaren in Washington.