Gedeelde belangen voor Vladimir Poetin in de Baltische regio, en voor IS en Teheran in het Midden-Oosten – het is en blijft een giftige cocktail. Voordat Amerikaans schaliegas en -olie in Europa arriveert, gaat Europa mogelijk nog heel wat meemaken.
Mensen zijn van nature geneigd om voorspellingen te baseren op eerdere ervaringen. Het feit dat talloze oorlogen en oliecrises in het Midden-Oosten er nooit in zijn geslaagd de energievoorziening van het Westen in grote problemen te brengen, betekent echter niet automatisch dat dit in de toekomst niet zal gebeuren.
Er is een scenario denkbaar dat Vladimir Poetin, IS en Iran de energiebevoorrading van het Westen onder druk gaan zetten.
Lage olieprijs
Vaak wordt beweerd dat de lage olieprijs Poetin noodlottig zal worden. De Russische economie is immers in hoge mate afhankelijk van de olie- en gasinkomsten.
De combinatie van westerse economische sancties en de lage olieprijs hebben er al voor gezorgd dat de inkomsten van de Russische staat zijn afgenomen en de waarde van de roebel is gedaald.
Het gevolg is dat de inflatie er stijgt en de levensstandaard daalt. Dat is een gevaarlijke ontwikkeling voor Poetin, omdat zijn populariteit, die torenhoog is, hierdoor kan afbrokkelen.
Lastig pakket
Poetin zit dus in een lastig parket. Hij wil zijn grote populariteit graag handhaven. Die is vooral het resultaat van zijn agressieve buitenlandse politiek, die op brede steun kan rekenen van de Russische bevolking. Tegelijk leidt zijn annexatiedrift tot sancties die op den duur zijn binnenlandse positie ondergraven.
Poetin kan natuurlijk zelf de olieprijs verhogen, waardoor het effect van de sancties enigszins wordt gecompenseerd. Stel dat Poetin erin slaagt om de Russische minderheden in de Baltische staten te bewegen tot een opstand, die vervolgens een nieuwe ronde van sancties tegen Rusland uitlokt, dan zou Poetin kunnen besluiten om de gas- en olieleveranties te beperken. In dat geval zou de energieprijs stijgen – hetgeen Poetin hard nodig heeft.
Oorlogsmachine
In het Midden-Oosten heeft dit scenario nog spannender gevolgen. Alle olieproducerende landen hebben baat bij een prijsstijging, afgezien van Saudi-Arabië. Dat land wil een lage olieprijs handhaven om de andere olie-exporterende landen uit de markt te prijzen, terwijl het zelf nog steeds winst maakt.
Een prijsstijging zou Iran en IS heel goed uitkomen. Iran wil fiks meer olie en gas verkopen en een stijging van de olieprijs kan het Westen ertoe brengen die wens in te willigen, omdat daardoor de prijzen op termijn weer zullen dalen. IS verkoopt ook olie en de oorlogsmachine is zeer gebaat bij hogere inkomsten.
Voor Rusland geldt bij de huidige prijs dat de kosten van de oliewinning te hoog zijn om nog winst te maken. Rusland, Iran en IS zijn dus gebaat bij een prijsstijging – bijvoorbeeld als gevolg van een aanslag.
Sancties
Poetin is echter niet gebaat bij toenadering tussen de Verenigde Staten en Iran omdat door de opheffing van de sancties de energieprijzen zullen dalen. De Republikeinse meerderheid in de Amerikaanse Senaat zal die toenadering sowieso blokkeren.
Een aanslag met internationale impact biedt wel een gemeenschappelijk voordeel voor Rusland, Iran en IS. In 2006 pleegde Al-Qa’ida een aanslag op een ontzwavelingsinstallatie op de Saudische olieraffinaderij Abqaiq, een van de grootste ter wereld. In het ergste geval betekent zo’n aanslag dat er zes miljoen vaten per dag minder worden geproduceerd, liefst 7 procent van de dagelijkse wereldwijde olieconsumptie.
De aanslag mislukte, maar de olieprijs steeg pardoes met 2 dollar per vat. Abqaiq ligt in het oosten van het soennitische Saudi-Arabië en wordt bevolkt door de sjiitische minderheid. De sjiieten daar voelen zich verbonden met het sjiitische Iran en verafschuwen de Saudische onderdrukking, ook in Bahrein. Zij hebben dus, net als het sjiitische Iran, een motief voor een aanslag.
Islamitische leer
Ook IS heeft een motief. De terroristen van IS zijn weliswaar soennitisch, maar vinden dat het soennitische Saudische regime de islamitische leer niet op de juiste, zuivere manier belijdt.
De Russische president Poetin heeft geen banden met IS. Hij steunt immers de alawitische president Bashar al-Assad in Syrië die in oorlog is met IS. Zolang IS Irak in de greep heeft, is de olie-export beperkt. En dat is gunstig voor Poetin, want hij wil een beperkt olie-aanbod om de prijs niet verder te laten dalen.
Gedeelde belangen voor Vladimir Poetin in de Baltische regio, en voor IS en Teheran in het Midden-Oosten – het is en blijft een giftige cocktail. Voordat Amerikaans schaliegas en -olie in Europa arriveert, gaat Europa mogelijk nog heel wat meemaken.