Hij doet alles om zijn land bijeen te houden te midden van een verscheurende burgeroorlog. Industrieel en president van Oekraïne Petro Porosjenko (49) heeft ‘geen eenvoudige baan’. Toch is hij optimistisch over de toekomst: ‘In tegenstelling tot de Grieken zijn wij wél bezig met hervormingen.’
Petro Porosjenko wijst naar een ingelijste foto op een commode. Het beeld toont de Oekraïense president die, gestoken in camouflagekleding, wordt omringd door een vijftiental vermoeid, maar tegelijk ook opgelucht ogende kerels. ‘Dat zijn Oekraïense strijdkrachten. Onze mannen,’ zegt de Oekraïense president.
De militairen hebben Debaltsevo kunnen ontvluchten, legt hij uit, net voordat door Rusland gesteunde separatisten (‘terroristen’, noemt Porosjenko ze liever) het stadje innamen. ‘Gelukkig hebben ze het overleefd.’
Porosjenko is een president in oorlogstijd. De strijd, die al meer dan een jaar woedt in Oost-Oekraïne, kostte meer dan zevenduizend levens. Tienduizenden burgers raakten gewond, meer dan een miljoen sloegen op de vlucht, ontelbare gebouwen en huizen zijn vernield of beschadigd. Van een splinternieuwe internationale luchthaven werd een ruïne gemaakt.
Schiereiland Krim werd in maart 2014 zonder pardon door Rusland geannexeerd.
Elsevier Had u, pakweg twee jaar geleden, zoiets voor mogelijk gehouden?
Petro Porosjenko: ‘Nee, ik denk dat niemand dit had verwacht. Dit is de grootste tragedie op het Europese continent na de Tweede Wereldoorlog, samen met de Balkanoorlog. Ik beschouw dit als pure Russische agressie tegen Oekraïne, een onafhankelijke staat. Daarvoor is geen rechtvaardiging.’
Elsevier Heeft u zich vergist in Rusland en de Russen? U was er toch bekend, want u werkt er als ondernemer.
Porosjenko: ‘Ik werk er niet echt. Ik heb er investeringen, zoals wel op meer plaatsen in de wereld. Dit conflict heeft ook niks met economie te maken. Het is ongelooflijk dat naties die eeuwen samenleefden zonder enig conflict, nu in oorlog zijn met elkaar.
‘Poetin zegt dat hij wil opkomen voor de belangen van de Russisch-sprekenden in Oekraïne. Maar dat is onzin. Want die Russisch-sprekenden in het oosten, die lijden juist het meest. Bij hen vallen de doden en gewonden. Miljoenen mensen rond Donetsk en Loegansk hebben dagelijks te lijden. Ze hebben een kapot dak boven hun hoofd, geen werk, onvoldoende voedsel en weinig medische verzorging. En ze hebben geen toekomst.’
Elsevier Wat is volgens u dan de ware reden van dit conflict?
Porosjenko: ‘Poetin kan niet accepteren dat Oekraïne sterk, onafhankelijk en democratisch wil zijn. Hij verwachtte Oekraïne in twee helften te kunnen verdelen. Hij verwachtte ook dat miljoenen Oekraïners de Russische agressie zouden verwelkomen. Hoe hij daarbij komt? Geen idee!’
Dat Rusland gerechtvaardigde strategische en veiligheidsbelangen heeft, gaat er bij Porosjenko niet in. ‘Rusland heeft meer dan genoeg gebied. Het is al veruit het grootste land ter wereld. Er valt genoeg gebied te ontwikkelen buiten Moskou en Sint-
Petersburg. En kijk eens in de Oeral of in Siberië. Waarom dan nog de Krim?’
Elsevier Vanwege de geschiedenis? En de strategische positie van marinebasis Sebastopol aan de Zwarte Zee, bijvoorbeeld?
Porosjenko: ‘Nee! Weet u, op de Krim wonen twee miljoen Oekraïense burgers. Het gebied leeft vooral van het vakantieseizoen. Jaarlijks kwamen daar vijf of zes miljoen toeristen. Dit jaar zijn het er zo’n anderhalf miljoen. Daar kunnen ze op de Krim niet van leven, dus wordt er zwaar gesubsidieerd. De Russische belastingbetaler moet ervoor opdraaien.
‘Het idee van het overeind houden van het Russische rijk is zot. En kostbaar. In Abchazië, Zuid-Ossetië en Transnistrië – gebieden waar Rusland ook een dikke vinger in de pap heeft – gaat het om beperkte aantallen inwoners. Maar in Oost-Oekraïne gaat het om vier miljoen burgers in een gebied dat groter is dan menig Europees land. De Russen hebben trouwens geen idee wat ze ermee moeten doen.’
De oorlog sluimert. Dagelijks zijn er beschietingen, dagelijks vallen er doden en gewonden. Het Oekraïense leger kan de separatisten niet verslaan, zolang die volop Russische militaire steun krijgen, erkent Porosjenko.
‘Weet u wat opmerkelijk is? Dat er veel discussie is over het al dan niet leveren van wapens aan Oekraïne. Maar die discussie is er niet over Rusland. Dat levert de terroristen gewoon militair materieel.
‘Wij vechten nog met wapens uit de 20ste eeuw tegen Russische wapens uit de 21ste. Maar wees gerust, we moderniseren en trainen ons leger. Versterking van de strijdkrachten is nodig, het is een manier om vrede af te dwingen. Rusland moet in de gaten krijgen dat het een prijs zal betalen voor agressie.’
Warme woorden
Porosjenko acht zichzelf niet verantwoordelijk voor de oorlogssituatie. ‘Ik ben een president van vrede. Het bewijs: kort na mijn inauguratie, in juni vorig jaar, kondigde ik een staakt-het-vuren af. Maar binnen tien dagen na dat bestand raakte ik een paar dozijn van mijn militairen kwijt. Wat moet je dan?’
Half februari werd in Minsk een overeenkomst gesloten die de militaire spanning in Oost-Oekraïne zou moeten wegnemen. De belangrijkste bepalingen: een staakt-het-vuren, uitwisseling van gevangenen, verwijdering van zware artillerie en andere grootkaliber wapens, en humanitaire hulp aan mensen in nood, aan ouderen, gehandicapten en zieken.
http://www.youtube.com/watch?v=a_ezFHIEX5Q
Porosjenko kondigt staakt-het-vuren aan, februari 2015
Het Minsk-akkoord wordt slecht nageleefd. De separatisten willen vooral dat Oekraïne haast maakt met de invoering van wetten die hun een verregaande vorm van zelfbestuur verlenen.
Porosjenko heeft een andere agenda: ‘De enige manier om rust en orde te herstellen in het oorlogsgebied is: terugtrekking van Russische troepen en sluiting van de Russisch-Oekraïense grens, zodat Poetin de terroristen niet langer wapens en munitie kan leveren.
‘Het is de bedoeling dat in het gebied vrije verkiezingen worden gehouden onder toezicht van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE ). Ik wil wel samenwerken met waarnemers en een vredesmissie, maar niet als daar paratroopers van Rusland tussen zitten. Dat zijn namelijk regelrechte vertegenwoordigers van de Russische geheime dienst FSB.’
Elsevier De Russische president Poetin buigt gewoonlijk niet voor externe druk.
Porosjenko: ‘Klopt. Maar iedereen begrijpt dat Rusland verkeerd zit. De Verenigde Naties hebben de annexatie van de Krim veroordeeld. Dat zegt eigenlijk al genoeg.’
Elsevier Ziet u een oplossing zolang Poetin aan de macht is?
Porosjenko: (diepe zucht) ‘Ik ben een optimist. Alles hangt af van de beslissingen die hij gaat nemen. Rusland verkeert in een isolement, zit bijvoorbeeld niet meer bij de G8. Poetin hoort er niet meer bij. Daarom is het zo’n effectieve methode om hem ongelukkig te maken. Om hem beter te laten begrijpen dat dit de prijs is die hij betaalt voor… in feite niks.’
Elsevier U claimt de Krim terug. Hoe ziet u dat gebeuren?
Porosjenko: ‘Oekraïne kan en wil de Krim niet met militaire middelen terugveroveren. Hoe we de strijd dan gaan winnen? Met het hoofd en het hart. Oekraïne moet een visumvrij regime hebben met de Europese Unie, een goed investeringsklimaat, hogere salarissen, betere voorzieningen voor toeristen, een open economie, een goed onderwijssysteem, et cetera. Dan worden we vanzelf aantrekkelijk.
‘De Krim is nu geïsoleerd. Het schiereiland wordt gemeden door toeristen, je kunt er geen bedrijf beginnen vanwege de boycots en het onzekere investeringsklimaat. Er is geen democratie, geen vrijheid. Als wij het anders doen, zullen de Krimbewoners door die sfeer geïnfecteerd raken en de voordelen ervan op den duur niet weerstaan. Dag na dag, week na week, zullen ze daarvan doordrongen raken.’
Er is veel werk aan de winkel voor Porosjenko, want Oekraïne kampt niet alleen met een kostbare oorlog. Economisch zit het land in een diepe crisis, financieel ligt het aan het infuus van het Internationaal Monetair Fonds, corruptie en vriendjespolitiek tieren traditioneel welig.
Porosjenko: ‘Heus, we boeken vooruitgang. We hervormen de economie en gaan privatiseren. We binden de strijd aan met corruptie, we verbeteren het investeringsklimaat en we versterken de onafhankelijke rechtspraak. Ik wil niet klagen, maar dit is geen eenvoudige baan, vooral niet in tijden van oorlog. Er zijn mensen die hebben gesuggereerd de staat van beleg af te kondigen en met absolute volmacht te gaan regeren. Ik zeg nee, want het is mijn overtuiging dat we democratie nodig hebben om met het verleden te breken.’
Elsevier De oorlog is duur voor uw land?
Porosjenko: ‘Hij vreet flink aan onze begroting. En buitenlanders denken twee keer na voor ze hier investeren. Maar kijk zelf rond, hier in Kiev. Het is vredig, dat is het sinds maart vorig jaar ook permanent geweest. De mensen zijn vriendelijk, ik durf te zeggen Europees. In de regering spreken ministers vloeiend Engels, net als ik. Dat maakte je vroeger niet mee.
‘Die oorlog is er trouwens niet alleen om onze democratie, of om ons territorium, maar om de Europese waarden, om vrijheid, om democratische principes. Het gaat niet alleen om ons, maar ook om Europa.’
Elsevier Datzelfde Europa steunt uw Oekraïne met niet veel meer dan een schouderklop en wat warme woorden.
Porosjenko: ‘Dat is een kwestie van tijd. We zijn pas bezig, we hebben een jaar nodig gehad om vertrouwen te wekken. Komend jaar zullen we Europa dichter naderen. Ik vind het eigenlijk vervelend om te zeggen, maar in tegenstelling tot de Grieken zijn wij wél bezig met hervormingen. Wij brengen het begrotingstekort wél terug. Wij snijden in de uitkeringen, we verhogen de energieprijzen, we maken de economie gezond.’
Elsevier nummer 30, 25 juli 2015