Moskou speelt het spel van westerse boycots en handelsbelemmeringen keihard en slaat terug met dezelfde middelen. Met steun van het volk.
De kern van het Russische buitenlandbeleid laat zich simpel samenvatten: oog om oog, tand om tand. Voorbeelden te over. Nadat Europa en de Verenigde Staten afgelopen jaar een flink aantal Russen hadden aangewezen die niet meer naar het Westen mogen afreizen, duurde het niet lang of Rusland stelde een soortgelijke lijst van Europeanen en Amerikanen samen.
Even later besloten Brussel en Washington om grote Russische (staats)bedrijven technologisch te boycotten en ze geen toegang meer te geven tot westers kapitaal. Moskou counterde met een tegen de Europese Unie (EU), Noorwegen, Australië, Canada en de Verenigde Staten gerichte importstop van zuivel, vis, vlees, fruit en groenten.
Het was dus geen verrassing dat verwoede Nederlandse pogingen om de daders van het neerhalen van vlucht MH17 te laten berechten door een VN-tribunaal, door Rusland – dat zich bij voorbaat in de beklaagdenbank zag geplaatst – met kerende post werden beantwoord. Bloemen voor de Russische markt moeten voortaan extra kwaliteitscontroles ondergaan. Nederlands succesvolste exportproduct kan zo op elk door Moskou gewenst moment in de ban worden gedaan.
Compromis
Sancties, boycots, kinderlijke pesterijen – de Russische diplomatie schuwt geen enkel wapen. Voorop staat dat het land geen zwakte toont, maar kracht en zelfbewustzijn uitstraalt. Niet alleen in het Kremlin wordt zo geredeneerd, ook een overgrote meerderheid van de bevolking vindt dat Rusland de westerse sancties gewoon moet negeren.
Slechts 20 procent vindt dat er concessies moeten worden gedaan en dat naar een compromis met de EU en de Verenigde Staten moet worden gezocht.
De westerse sancties doen grote Russische bedrijven ontegenzeglijk pijn. Russen lijden bovendien onder een zwaar gedevalueerde roebel en fors oplopende inflatie. Maar al dalen de lonen, worden levensmiddelen en veel andere producten duurder en zijn vakanties naar Europa voor velen niet meer te betalen, er wordt nauwelijks geklaagd.
62 procent van de Russen laat weten dat ze zelf weinig of geen last hebben van de westerse sancties en de tegenmaatregelen, peilde onderzoeksbureau Levada.
De isolatie van Rusland heeft ook positieve kanten. De importstop van veel agrarische producten – begin augustus voor een jaar verlengd – moet ertoe leiden dat eigen landbouw wordt gestimuleerd. Zelfvoorziening, heet het officiële streven van de regering.
Deels lijkt dit te gebeuren. Russische bedrijven lanceerden opmerkelijk snel hun eigen mozzarella en parmezaan. De productie van kippen- en varkensvlees groeide in de eerste vier maanden met 15 procent ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar.
Maar ontwikkeling van de landbouw is een kwestie van lange adem. Het landbouwbeleid van de Russische overheid is doorgaans ineffectief, kortzichtig en onvoorspelbaar.
Smokkel
Niettemin is de importstop opvallend gemakkelijk opgevangen. Anders dan aanvankelijk werd verwacht – en in het Westen wellicht gehoopt – is van voedseltekorten in Rusland geen sprake. Winkelschappen liggen net zo vol als voorheen. Vooral Turkse, Israëlische en Latijns-Amerikaanse exporteurs sprongen in het gat dat was ontstaan.
Op last van president Vladimir Poetin worden producten uit boycotlanden die via via of door smokkel Rusland in komen, onbarmhartig vernietigd. De nationale televisie toonde beelden van de destructie van een partij illegale gele kazen. Dat die overduidelijk niet afkomstig waren uit Nederland of een ander Europees zuivelland, deed niet zo ter zake. Het propagandistische punt was gemaakt.
Voor de goede orde, de gemiddelde Rus bewondert het Westen. West-Europa – Nederland in het bijzonder – heeft een goede naam. Maar zodra Moedertje Rusland onder vuur ligt, krijgt patriottisme de overhand.
Nieuwe Russische plannen voor boycots en embargo’s liggen al klaar. Het ministerie van Industrie en Handel stelde vorige week een ban voor op de import van een reeks medische spullen uit Europa en Amerika. Op de zwarte lijst prijken onder meer röntgenapparaten, verband, protheses, krukken en zelfs condooms.
Dat condooms van eigen bodem over het algemeen van inferieure kwaliteit en dus onbetrouwbaar zijn, is prima, verklaarde Gennadi Onisjenko, tot voor kort ’s lands belangrijkste gezondheidsambtenaar. Het Russische geboortecijfer is volgens hem veel te laag. ‘Zo’n boycot kan helpen om ons demografische probleem op te lossen.’
Elsevier nummer 33, 15 augustus 2015