Maandag kwamen bij een zelfmoordaanslag op het Plein van de Hemelse Vrede in Beijing vijf mensen om het leven. Een terreinwagen raasde door het publiek en vloog vervolgens in brand. Heeft de moslimterreur China bereikt?
Wie ooit op het Tiananmenplein is geweest, kan de enorme hoeveelheid veiligheidsmaatregelen niet zijn ontgaan. Honderden bewakingscamera’s, tassencontroles en veel geüniformeerde beveiligers. En, minder opvallend, heel veel agenten in burgerkleding.
Het Tiananmenplein is meer dan alleen een toeristentrekpleister. Er is het mausoleum waarin Mao ligt opgebaard. Rond het plein liggen regeringsgebouwen. En direct naast het plein ligt Zhongnanhai, een van de buitenwereld afgegrendelde wijk waar China’s leiders wonen en werken.
Orde van de dag
Het grootste plein ter wereld staat symbool voor China’s macht. Het feit dat hier een zelfmoordaanslag werd gepleegd, betekent groot gezichtsverlies.
De autoriteiten handelden zoals altijd. Afschermen, snel opruimen en over tot de orde van de dag. Maar dankzij de mobiele telefoon en internet zag de hele wereld het incident. Daar hielp geen lieve censor tegen.
Woensdag bevestigden de Chinezen dat het een zelfmoordaanslag was en dat de (omgekomen) daders afkomstig waren uit de westelijke provincie Xinjiang. Vijf medeplichtigen zijn binnen tien uur na de aanslag gearresteerd.
Xinjiang betekent in het Chinees ‘nieuwe grens’. Die naam geeft aan dat deze enorme provincie niet altijd bij China heeft gehoord.
Eigen staat
Xinjiang was de afgelopen eeuwen wisselend zelfstandig of onder Chinees bestuur. Maar de invloed van China is nooit groot geweest. De bergen zijn hoog en de keizer is ver.
De verschillen met de rest van China zijn groot. Er wordt een andere taal gesproken (Turks), de inwoners, Oeigoeren, zijn overwegend gelovig (moslim) en de mensen zien er anders uit dan in de rest van China. Jarenlang werden Oeigoerse acteurs door de Chinese filmindustrie gecast als iemand de rol van westerling moest spelen.
Na de Tweede Wereldoorlog droomden de moslims van een eigen staat, Oost-Turkestan. De communisten maakten in 1949 korte metten met die droom.
Xinjiang werd geannexeerd en China ging zich intensief met het bestuur bemoeien. Het gebied is rijk aan grondstoffen en alleen al om die reden zal Beijing nooit toestaan dat het zich van de Volksrepubliek afscheidt.
Tweehonderd doden
China vindt dat het de moderne tijd naar Xinjiang heeft gebracht. Dat is waar. Xinjiang is onmiskenbaar welvarender en moderner geworden. Maar de burgers voelen geen dankbaarheid.
Zij menen dat vooral Han-Chinezen, die met belastingvoordelen en subsidies naar Xinjiang zijn gelokt, van de welvaartsgroei hebben geprofiteerd. En dat de Chinese staat de moslimmeerderheid dwarsboomt hun geloof te belijden.
De afgelopen jaren zijn er uitbarstingen van geweld geweest. In 2009 raakten Oeigoeren en Han-Chinezen slaags. Er vielen ongeveer tweehonderd doden.
Ook dit jaar weer waren er gewelddadigheden, waarbij tientallen slachtoffers vielen. Religieus gemotiveerd geweld van separatisten, oordeelt Beijing, dat reageert met meer politie en controle op het dagelijks leven.
Onderdrukking
China begrijpt niet waarom het Westen optreedt tegen terroristen in Afghanistan, Pakistan en Jemen, maar militante Oeigoeren als slachtoffers van onderdrukking beschouwt.
Hoe het precies zit, weten we niet. De bergen zijn hoog en de journalisten zijn ver.
Een ding weten we wel: ondanks verbeteringen van het levenspeil neemt het aantal gewelddadige acties toe, die hebben nu zelfs het hart van Beijing bereikt. De huidige Xinjiang-politiek van China’s leiders werkt niet.