Zoals elke supermacht stuit ook het Amerikaanse imperium op zijn grenzen. Het land lijdt onder een gespleten persoonlijkheid. De nieuwe spelers op het wereldtoneel willen buitenlandse inmenging in binnenlandse aangelegenheden taboe verklaren.
In zijn meesterwerk Diplomacy (1994) schetst Henry Kissinger hoe talloze Amerikaanse leiders hebben geprobeerd de kern van hun buitenlands beleid een lichtbaken voor de mensheid te laten zijn.
De Verenigde Staten beschikten over de macht, de wil en het morele gezag om naar eigen maatstaven de internationale rechtsorde te kneden.
Amerika was lang in staat, in elk geval de eerste helft van de twintigste eeuw, macht met principes te verenigen en de nationale belangen te articuleren in universele taal. Dit heeft de Amerikaanse dominantie aantrekkelijk en uniek gemaakt.
Nummer één
Maar zoals elke supermacht stuit ook het Amerikaanse imperium op zijn grenzen. Eind jaren tachtig van de vorige eeuw voorspelde de Amerikaanse historicus Paul Kennedy dat Amerika binnen afzienbare tijd zijn nummer één-positie zou verliezen. Twee zaken zouden daaraan ten grondslag liggen: magische begrotingstekorten en militaire overbelasting. Daarnaast worden de nieuwe economische machten steeds assertiever.
Ze eisen publiekelijk hun plaats op het wereldtoneel en weigeren zich neer te leggen bij herenakkoorden over de verdeling van topfuncties bij internationale instellingen. De assertiviteit en het politieke zelfvertrouwen van wat het BRICS-blok (Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika) wordt genoemd, laat zich ook gelden in de visie van deze landen op de wereldpolitiek.
Veto’s
Neem het stemgedrag in de VN-Veiligheidsraad inzake Syrië. Er wordt veel geklaagd over de veto’s van de twee permanente leden China en Rusland. Maar onderbelicht bleef het stemgedrag van de tien niet-permanente leden.
Bij twee van de drie geblokkeerde VN-resoluties over Syrië hebben drie BRICS-landen – toevalligerwijs lid van de Veiligheidsraad, namelijk Brazilië, India en Zuid-Afrika – zich onthouden van stemming.
Tel daarbij de andere BRICS-landen Rusland en China, en je weet hoe de nieuwe wereldorde wil handelen bij grootschalige internationale conflicten. Namelijk door buitenlandse inmenging in binnenlandse aangelegenheden taboe te verklaren.
Wereldorde
Wie deze nieuwe politieke realiteit niet accepteert en stampij maakt over het door China en Rusland verlamde Westen, is hoogstwaarschijnlijk vastgeroest in de vorige wereldorde. Want in de 21ste eeuw zal veel veranderen.
Deze eeuw, die dramatisch begon voor de Verenigde Staten, zal het einde inluiden van Pax Americana. Immers, imperia komen en gaan – geen imperium was oneindig leven beschoren.
Tegelijkertijd betekent het einde van het Amerikaanse rijk eigenlijk ook de ondergang van een missionaris die de wereld zou laten kennismaken met universele westerse waarden zoals openheid, vrijheid en tolerantie. Dat is niet erg kwalijk, en wel om de volgende redenen.
Bolkestein
Wie de Amerikaanse buitenlandse politiek bestudeert, kan niet anders dan concluderen dat het land vanaf de jaren zeventig van de vorige eeuw de missionarisrol heeft losgelaten en een andere rol heeft omarmd.
Een omschrijving van deze rol wordt ons aangereikt door de mooie memoires die Frits Bolkestein in Elsevier heeft gepubliceerd en die later dit jaar in boekvorm zullen uitkomen onder de titel Cassandra tegen wil en dank.
Bolkestein haalt een gesprek aan met de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Dean Rusk, die onder twee presidenten heeft gediend: John F. Kennedy en Lyndon B. Johnson. Rusk sprak over de Amerikaanse buitenlandse politiek inzake Vietnam in termen van ‘heilige versus hoer’.
Communisme
De Verenigde Staten waren destijds lid van zowel de NAVO als de SEATO, een veiligheidsalliantie van Aziatische landen. En als zodanig waren ze bevriend met het westers georiënteerde, maar autoritaire bewind in Zuid-Vietnam. De generaals aldaar kregen onvoorwaardelijke steun van de Amerikanen om zo het communistische Noorden te verslaan.
Op de vraag van Bolkestein aan Rusk waarom Amerika haar steun aan Zuid-Vietnam lang volhield, antwoordde Rusk: ‘De VS moeten zich aan hun verdragsverplichtingen houden. Men kan niet verwachten dat wij in het Atlantische gebied een heilige zouden zijn en in dat van de Stille Oceaan een hoer.’
Heilige
Het ging Amerika om formele beloftes die moesten worden nagekomen, opdat vergelijkbare beloftes niet in gevaar zouden komen.
Mijns inziens omschrijft Rusks metafoor treffend welke rollen Amerika in het huidige Midden-Oosten speelt. In de Golfregio handelt deze supermacht als een heilige. De vriendschap tussen Amerika enerzijds en Saudi-Arabië en Bahrein anderzijds is zo diep dat president Barack Obama blind lijkt voor de politieke verschrikkingen in Saudi-Arabië en is vergeten dat het volk van Bahrein al drie jaar rebelleert tegen de eigen regering.
Al-Qa’ida
Sterker, Amerika, Engeland, Frankrijk en Turkije hebben wapens verkocht aan de Bahreinse regering, die ze heeft ingezet tegen de demonstranten.
Maar rondom Syrië is Amerika de hoer die met iedereen, zelfs met haar vijanden, zaken doet om zijn kortetermijndoelen te realiseren. Een Republikeinse Senator formuleerde het raak: met de voorgenomen aanval op Syrië zouden de Verenigde Staten feitelijk fungeren als ‘de luchtmacht van Al-Qa’ida’.
In Mali en Afghanistan vecht Amerika tegen moslimextremisten, in Syrië streeft het land dezelfde doelen na als groeperingen zoals Jabhat Al-Nusra. Volgens sommige Arabische kranten worden in Jordanië tientallen jihadisten door Amerikaanse militairen getraind om te vechten in Syrië.
Geplunderd
Daarom hebben we Obama nog nooit de wandaden van deze extremisten horen verwerpen – ook niet wanneer hoge VN-functionarissen zoals Carla Del Ponte verklaren dat de oppositie chemische wapens heeft ingezet tegen de Syrische bevolking.
Laat staan dat westerse regeringsfunctionarissen de moeite nemen gespeelde verontwaardigheid te tonen over bijvoorbeeld Ma’loula, de eeuwenoude christelijke enclave die sinds enkele dagen in handen is van de oppositie, die er kloosters heeft geplunderd, kerken heeft vernietigd, mariabeelden heeft onthoofd en zusters heeft verkracht.
Kruisvaarders
Op YouTube-filmpjes scanderen de rebellen bij het binnentreden van Ma’loula dat ze zuiveringstocht voeren tegen de kruisvaarders.
Tot slot wijst het Amerikaanse wantrouwen in de eigen bondgenoten op de staat van verwarring waarin de de Verenigde Staten verkeren. Het behoeft geen toelichting dat het voor de Nederlandse regering vernederend is wanneer het Amerikaans bewijs omtrent de vermeende gifgasaanval van augustus jongstleden niet met Nederland wordt gedeeld.
Was Nederland niet Amerika’s bondgenoot nummer één in de Patriot-missie?
Gespleten persoonlijkheid
Het is treurig dat het lichtbaken dat Amerika ooit was, de laatste decennia is veranderd in een kracht die het kwade voorstaat. De inval in Irak, de onthullingen van WikiLeaks en Edward Snowden en de financiële creativiteit die de wereld in een ongekende crisis heeft gestort, hebben veel schade berokkend.
Amerika lijdt onder een gespleten persoonlijkheid, waardoor het land zich moeiteloos als heilige of hoer gedraagt. De westerse beschaving verdient betere exponenten van onze prachtige waarden.