De Chinese president Xi Jinping gaf op de valreep van zijn Europese tournee een duidelijk signaal af: China wordt niet meer westers dan het nu is, wen er maar aan.
Anderhalve week toerde president Xi Jinping door Europa. Achtereenvolgens bezocht hij Nederland, Frankrijk, Duitsland en België. Het bezoek stond vooral in het teken van goede handelsbetrekkingen.
De afgelopen decennia heeft China zich ontwikkeld tot de tweede economie ter wereld. Het land is allang niet meer alleen een goedkope plek om te produceren. Dankzij zijn enorme bevolking is China voor veel bedrijven de belangrijkste afzetmarkt geworden.
Xi’s speeches en ingezonden stukken aan kranten stonden bol van economische samenwerking. Op de laatste dag voor zijn terugkeer naar Peking hield hij in België echter een politiek-inhoudelijke rede.
Catastrofaal
China heeft in het verleden verschillende staatsvormen uitgeprobeerd, maar allemaal hebben ze gefaald, zei Xi in Brugge. Daarom moet China vasthouden aan een politiek systeem onder leiding van de communistische partij.
De Chinese president benadrukte de lange geschiedenis van zijn land, die China in zijn ogen onvergelijkbaar maakt met andere naties.
Vanwege die unieke historische en sociale omstandigheden, is het onmogelijk om een politiek systeem dat in andere landen succesvol is, naar China te kopiëren. ‘Het zou mogelijk zelfs catastrofale gevolgen hebben,’ waarschuwde Xi. ‘Het fruit mag er dan in sommige ogen hetzelfde uitzien, de smaak is echter totaal verschillend.’
Aanzien
Mooie beeldspraak, maar op de redenering is het een en ander af te dingen. De periode dat China een keizerrijk was, is bijna honderd keer zo lang als dat de Volksrepubliek onder de zegenrijke leiding van de communistische partij bestaat.
Niemand zal ontkennen dat het keizerrijk China veel successen, macht en aanzien heeft gebracht. Als het zo uitkomt, maken China’s leiders daar tot op de dag van vandaag goede sier mee.
De tijd dat China andere staatsvormen heeft ‘uitgeprobeerd’, is juist weer korter dan de periode dat de communistische partij het sinds 1949 voor het zeggen heeft. Het meerpartijenstelsel waarnaar Xi verwijst, was in feite een burgeroorlog tussen de nationalisten en communisten die bovendien door de Tweede Wereldoorlog werd onderbroken. Geen ideale omstandigheden om een staat te bouwen.
Vooruitgang
Xi’s speech selecteert handig uit China’s verleden. Maar het signaal is duidelijk: de wereld moet niet verwachten dat China politieke hervormingen naar westers model doorvoert.
Vanuit Chinees perspectief heeft hij een punt. Of het nu gaat om economische indicatoren, de bestrijding van armoede, het verhogen van de levensverwachting of het terugdringen van kindersterfte: geen land ter wereld heeft de afgelopen decennia zo’n enorme vooruitgang geboekt als China.
Veel analisten dachten dat China, naarmate de welvaart zou toenemen, meer westers zou worden. In sommige opzichten is dat waar: China’s leiders zijn niet blind voor goede ideeën uit het Westen. Ze zijn alleen selectief en kiezen hun eigen tempo van verandering.
Spelregels
Langzaam wordt iets belangrijks duidelijk: de wereldorde met een westerse dominantie verandert. Er is een nieuwe speler, die groot genoeg is om de spelregels ter discussie te stellen.
We kunnen een moreel oordeel hebben over de eenpartijstaat, de manier waarop die Chinese burgers behandelt en de ongewenste bijeffecten van de echte sprong voorwaarts die sinds 1979 is gemaakt. Allemaal waar.
Maar naarmate China’s machtspositie in de wereld toeneemt, wordt het land zelfbewuster. China maakt zijn eigen keuzes, ook als andere landen die afkeuren.