Is toenadering van China en Rusland het zoveelste bewijs dat het Westen zijn dominante positie aan het verliezen is? Het gaat hier om een verstandshuwelijk, en die zijn zelden permanent.
Chinese militairen namen deel aan de militaire parade in Moskou ter nagedachtenis aan de grote bijdrage van de Sovjet-Unie aan het verslaan van Hitler-Duitsland. Terwijl de westerse leiders door het conflict in Oekraïne schitterden door afwezigheid, zat Xi prinsheerlijk naast Poetin te genieten van het militaire machtsvertoon.
China heeft ook Russische troepen uitgenodigd om deel te nemen aan soortgelijke militaire parade in september in Peking ter nagedachtenis aan het einde van de Japanse bezetting in de Tweede Wereldoorlog.
Is dit het zoveelste bewijs dat het Westen zijn dominante positie aan het verliezen is? Moet het Westen nu rekening houden met een antiwesters blok of hebben we hier te maken met een verstandshuwelijk?
Beheersen
De leiders van Rusland en China hebben een aantal overeenkomsten. De Russische president Vladimir Poetin en de Chinese president Xi Jinping voeren beiden een uitgesproken nationalistische politiek. Zij zetten zich beiden af tegen de Verenigde Staten – hoewel Xi zich een stuk beter weet te beheersen dan Poetin. Beide leiders hebben geen behoefte aan internationale organisaties die hun soevereiniteit willen inperken.
Russische en Chinese marineschepen houden ook gezamenlijk oefeningen in de Middellandse Zee. Rusland sluit gasdeals met China in ruil voor Chinese leningen. De Eurasian Economic Union, een samenwerkingsverband tussen Rusland, Kazachstan, Wit-Rusland en Armenië, gaat samenwerken met China’s projecten op de zijderoute. Rusland is voor het eerst bereid om China het modernste militair materieel te verkopen.
Geen wonder dat westerse diplomaten zenuwachtig worden. Nu Amerika al invloed heeft verloren in het Midden-Oosten, vinden Rusland en China elkaar. Wordt het zegenrijke werk van de Amerikaanse oud-minister van Buitenlandse Zaken Henry Kissinger ongedaan gemaakt?
Hij was immers de man die met de Amerikaanse ouverture naar China in 1973 Rusland op het verkeerde been zette. Is er nu sprake van een Russisch-Chinese as gericht op het ondermijnen van het Westen?
Onbezonnen
Er is iets heel anders aan de hand. De Russisch-Chinese toenadering is bovenal ingegeven door Poetins wanhoop over de lage energieprijzen en de sancties. De Chinezen zien de Russische wanhoop als een les en een kans. Xi heeft zich verbaasd over de onbezonnen politiek van Poetin in Oekraïne.
Wat heeft het voor zin om gebied te veroveren als de prijs daarvoor bijtende sancties zijn? Poetin lijkt niet geïnteresseerd te zijn in een strategische visie voor de lange termijn.
China heeft die visie wel. Het buitenlands beleid van China is altijd gericht op de lange termijn. Rusland is een regionale macht. China is een mondiale speler met een daarbij passende wereldvisie. De militaire opbouw van China staat in het teken van een intelligente economische politiek.
Overal waar de grondstoffen worden gewonnen waaraan China behoefte heeft, neemt Peking een sleutelpositie in. Het land investeert in de hele wereld in projecten die profijtelijk zijn voor de Chinese handel en technologische ontwikkeling.
Oorlog
Taiwan is een prachtig voorbeeld om te laten zien dat Xi veel slimmer opereert dan Poetin. Xi weet dat als hij in Taiwan net zo militair zou optreden als Poetin in Oekraïne, een oorlog met Amerika onvermijdelijk zou zijn. Oorlog met de Verenigde Staten is het laatste dat China kan gebruiken, aangezien het land in hoge mate afhankelijk is van Amerikaanse markten en technologie. Vandaar dat XI veel bedachtzamer opereert dan Poetin.
Xi ziet kansen in Poetins onbezonnenheid. Poetins wapengekletter leidt Washington af van de Chinese expansiezucht in de Zuid-Chinese Zee. Westerse sancties dwingen Poetin gascontracten met China af te sluiten tegen zeer lage prijzen. De Chinese industrie bloeit dankzij Poetins vurige wens gas te verkopen.
Chinese bedrijven krijgen winstgevende Russische opdrachten op het gebied van infrastructurele projecten. Chinese oliemaatschappijen krijgen van Poetin toegang tot de meest interessante Russische oliebronnen.
Voor Poetin is de Russisch-Chinese toenadering een antiwesters bondgenootschap. Maar voor Xi is het een verstandshuwelijk dat Chinese nationale belangen dient. En verstandshuwelijken zijn zelden permanent.
Elsevier nummer 22, 23 mei 2015