De rechter is geen wetgever: die gedachte was het fundament waarop de deze week overleden Amerikaanse opperrechter Antonin Scalia zijn rechtspraak bouwde. De benoeming zijn opvolger is bepalend voor de toekomst van rechtspraak in de Verenigde Staten.
Een opperrechter die dood werd aangetroffen, het leek wel een thriller. Na een grondig onderzoek concludeerde de FBI dat opperrechter Antonin Scalia op natuurlijke wijze is gestorven. In verkiezingstijd is er geen ruimte voor samenzweringstheorieën.
Antonin Scalia, raadsheer van het Supreme Court, het Amerikaanse Hooggerechtshof, stierf in Texas op 79-jarige leeftijd. Scalia was enkele jaren geleden in Leiden bij de opening van het nieuwe gebouw van de rechtenfaculteit. Leiden maakte kennis met een spraakmakende rechter uit de Verenigde Staten.
Progressief
Het was oud-president Ronald Reagan die Scalia in 1986 benoemde tot raadsheer bij het Hooggerechtshof. Bij de bekendmaking van dit besluit zei Reagan dat de rechter zich niet moet bezighouden met uitspraken van de president, maar met het toepassen en interpreteren van de wet.
Dat is precies wat rechter Scalia dacht. Als katholieke conservatief was hij tegen het homohuwelijk, het legaliseren van drugs, abortus en veel andere progressieve kwesties.
Daarin was en ben ik het niet met hem eens. Maar zijn juridische benadering was buitengewoon interessant en belangrijk.
Het is de taak van een constitutionele rechter om te onderzoeken of een wet in strijd met de grondwet. Dat kan te maken hebben met bevoegdheden of met de inhoud. Van belang is te weten of de federale regering bevoegd is om op een bepaald gebied wetgeving tot stand te brengen – hetgeen immers ook tot de bevoegdheden van staten kan behoren.
Toetsing
Een actieve overheid in Washington wil zich met allerlei zaken bezighouden – zelfs buiten het eigen gebied. Dat kan leiden tot schending van de Grondwet. Wetten mogen niet in strijd zijn met bepalingen – bijvoorbeeld de vrijheid van meningsuiting – uit die Grondwet.
Aanvankelijk kenden de Verenigde Staten geen constitutionele toetsing. De rechters zelf hebben daarvoor gezorgd. Rechter John Marshall introduceerde in 1803 de constitutionele toetsing bij het Amerikaanse Hooggerechtshof. Sindsdien is de rechterlijke macht ook echt een macht.
Levend beginsel
Het machtsevenwicht tussen de wetgevende, de uitvoerende en de rechterlijke macht is daarmee een levend beginsel geworden. Naast de scheiding der machten deed het fenomeen machtsevenwicht zijn intrede in de wereld. Het is een gevoelige zaak: een ongekozen rechter moet een oordeel vellen over de grondwettigheid van wetten die door volksvertegenwoordigers tot stand zijn gekomen. Nogal precair in een democratische orde.
Al in de negentiende eeuw werden Amerikanen geconfronteerd met de vraag hoe ze hun Grondwet moesten interpreteren. Er zijn daartoe verschillende methoden. Een extensieve interpretatie kan leiden tot verruiming van wetten en bevoegdheden.
Wil van de auteur
Antonin Scalia was een voorstander van textualism: om juridische teksten te begrijpen, moeten we ons richten op de betekenis van de tekst zelf, en niet op de intentie van de auteur. De tekst van een wet is de uitdrukking van de wil van de auteur.
De rechter is volgens Scalia niet bevoegd tot een brede interpretatie. Hij is geen wetgever. Deze manier van interpreteren wordt originalism genoemd: terug naar de origine, de oorsprong van de tekst. De tegenstanders beweren dat de constitutie juist een ‘living document‘ is. Maar Scalia benadrukte: ‘The Constitution is not a living document. It’s dead, dead, dead.‘
Activistisch
Het argument van ‘het levende document’ is het argument waarmee activisten via de rechter – en niet de wetgever – vaak nieuwe rechten en plichten willen creëren. Activisten en activistische rechters haatten Scalia, omdat zijn werkwijze de activistische introductie van wetten via de ongekozen rechter onmogelijk maakte.
Wie verlangt naar een nieuwe wet, moet bij de wetgever zijn. Natuurlijk zijn activisten ongeduldig en vaak niet in staat om een breed maatschappelijk draagvlak te creëren voor hun idealen. Het overtuigen van ongekozen rechters is makkelijker dan het overtuigen van stemgerechtigden, zo leert de recente geschiedenis ons.
Onwenselijk
Scalia was ook tegen het afschaffing dan wel het verbieden van zaken die door de Grondwet juist zijn toegestaan, bijvoorbeeld de wapenwet. Een algeheel verbod op wapenbezit druist in tegen de Grondwet.
Scalia dacht en handelde in de geest van Montesquieu: de rechter is geen wetgever. Wanneer de rechter door een bepaalde vorm van interpretatie de plaats van de wetgever inneemt, is dit niet alleen onwenselijk, maar ook een bedreiging voor de democratie. Scalia keerde zich ook tegen de rechterlijke uitvinding van nieuwe minderheidsgroepen.
Geestig
Antonin Scalia was vader van 9 kinderen en grootvader van 36 kleinkinderen. Daarover zij hij ooit: ‘In a big family, the first child is kind of like the first pancake. If it’s not perfect, that’s OK. There are a lot more coming along.‘ Scalia kon heel geestig zijn.
De strijd om de opvolging van Scalia is reeds begonnen. Het Hof telt nu vier progressieve en vier conservatieve rechters. De benoeming van Scalia’s opvolger is bepalend voor de toekomst van rechtspraak in de Verenigde Staten.
Als een vijfde progressieve rechter wordt benoemd, zal Amerika in rep en roer zijn.