Achter de schermen wordt gewerkt aan de opvolging van ayatollah Khamenei. Intussen nadert Iran de rand van de afgrond, en als de machtsstrijd verkeerd afloopt, kan dat desastreuze gevolgen hebben.
Iran heeft een ingewikkelde relatie met de democratie. Het Iraanse regime is een islamitische staat, de wil van het volk is ondergeschikt aan de wetten van de islam. Alle wetten worden door een speciaal staatsorgaan getoetst aan de islamitische wetten en beginselen. De geldigheid van wetten wordt bepaald van hun islamitische gehalte.
De Raad van Hoeders heeft tot taak om de wil van het volk te toetsen aan de wil van Allah. Dit orgaan is ook belast met de keuring van kandidaten voor verschillende verkiezingen. Volgens de Iraanse Grondwet mag het Iraanse volk stemmen op mensen die door de Raad van Hoeders zijn goedgekeurd.
Veranderingen
Morgen zijn in Iran ‘verkiezingen’ voor twee parlementen: het gewone parlement – voor vier jaar -en het Parlement van Experts voor Leiderschap – voor acht jaar. Het is beslist geen feest van de democratie.
De meeste verkiezingen in Iran hebben niet geleid tot fundamentele veranderingen. Daarnaast is zeer de vraag hoe deze verkiezingen verlopen zullen verlopen, technisch gezien. De Iraanse staat laat buitenlandse waarnemers van de Verenigde Naties of de Europese Unie niet toe om het proces in de gaten te houden.
Onrust
In 2009 werd overtuigend bewezen dat bij de presidentverkiezingen op grote schaal werd gefraudeerd. Dat leidde weer tot protesten en demonstraties, die hardhandig werden onderdrukt. Sindsdien vrezen de ayatollahs de verkiezingen. Ze zijn bang voor onrust. Het kan immers opnieuw uit de hand lopen.
In aanloop naar deze verkiezingen heeft de Raad van Hoeders alles op alles gezet om de legale oppositie in te perken binnen het regime. Meer dan de helft van kandidaten werd door de Raad afgewezen omdat ze volgens de wettelijke dan wel de islamitische maatstaven niet geschikt zouden zijn voor deelname aan de verkiezingen.
Slimme zet
De Iraanse leider Ali Khamenei is vooral geïnteresseerd in de verkiezingen voor het Parlement van Experts, dat de taak heeft om, wanneer de Iraanse leider aftreedt of overlijdt, een nieuwe leider aan te wijzen. Voor de rest is dit parlement een irrelevante machtsfactor.
Alleen personen die ayatollah zijn of over voldoende religieuze (vooral sharia-)kennis beschikken, mogen zich kandidaat stellen voor het Parlement van Experts. Dat parlement bestaat voornamelijk uit ayatollahs. In 1989 benoemde dit parlement, door een slimme zet van oud-president Akbar Hashemi Rafsanjani, Khamenei tot leider van Iran.
Troefkaart
Khamenei zei enige tijd geleden dat het Parlement van Experts in deze periode zijn opvolger gaat aanwijzen. Khamenei gaat er dus van uit dat hij binnen enkele jaren zal sterven.
Het regime bestaat nu uit twee fracties: die van Rafsanjani en die van Khamenei. In deze machtsstrijd probeert Rafsanjani zoveel mogelijk van zijn mensen in dit parlement te krijgen. Zijn troefkaart was Hassan Khomeini, de kleinzoon van imam Khomeini, leider van de Iraanse islamitische revolutie.
Maar dat feest gaat niet door. De Raad van Hoeders keurde de kandidatuur van Hassan Khomeini af. Ook enkele andere vrienden van Rafsanjani werden van de lijst gehaald. Rafsanjani zelf staat, evenals zijn vriend Hassan Rohani, de huidige president van Iran, wel op de kandidatenlijst voor het Parlement van Experts.
Imploderen
De strijd in Teheran draait dus om de opvolging van Khamenei. Sommigen geloven dat hij de laatste leider van het islamitische Iran zou zijn en dat na zijn dood het systeem zal imploderen. Naar mijn mening deelt Khamenei die zorg.
Het zijn oneerlijke en ondemocratische verkiezingen; 10 procent van de kandidaten voor het parlement van experts heeft geen concurrentie en zal dus sowieso worden gekozen. Alle andere kandidaten in de regio’s werden afgewezen. Zo werkt de democratie volgens de ayatollahs.
Rafsanjani heeft openlijk gezegd dat er een raad van leiderschap moet komen, bestaande uit drie personen. Dit is het recept om het regime uit de balans te brengen – wat verklaart waarom dit plan werd afgewezen door de belangrijke ayatollahs.
Rand van de afgrond
Khamenei wil met een kerngroep uit dit parlement alvast de toekomstige leider van Iran aanwijzen. Natuurlijk doet hij dat niet in het openbaar, maar achter de schermen.
Ook de toekomstige leider van Iran moet worden gesteund door de Revolutionaire Garde, de echte machthebbers.
Iran staat aan de rand van de afgrond. Dat zien ze alleen in Iran nog niet. Het land kampt met grote problemen: sociaal-economische, regionale (conflicten met andere landen in de regio) en interetnische. Deze explosieve combinatie zou na het overlijden van Khamenei onbeheersbare proporties kunnen aannemen.
Wellicht verrast Khamenei ons door op tijd afstand te nemen van de macht. Dan kan hij zijn opvolger inwerken. Of dat gaat gebeuren, weet niemand.
De strijd in Iran draait om de opvolging van Khamenei en niet om de democratie.