Wereldwijd groeit het aantal atheïsten, maar ook het religieuze geweld tegen hen neemt toe. Voormalig D66-Kamerlid Boris van der Ham (41) maakte samen met regisseur Dorothée Forma de documentaire Onder Ongelovigen over ex-moslims, die op 31 augustus in première gaat.
Waar kun je als ex-moslim je recht om ongelovig te zijn opeisen? Die vraag hield Van der Ham de afgelopen jaren bezig. Als voorzitter van het Humanistisch Verbond staat hij in contact met kleine organisaties van afvallige moslims in islamitische landen, waar leden en activisten voor hun leven moeten vrezen.
Van der Ham: ‘Een groeiend percentage mensen met een islamitische achtergrond zegt: “Ik geloof niet meer in alles wat me is geleerd” of “Ik geloof helemaal niet meer”. In Nederland is dat juridisch geen probleem, maar in Saoedi-Arabië staat op afvalligheid de doodstraf. En in Turkije maakt de overheid atheïstische organisaties het leven zuur.’
Recht om niet te geloven
Het recht om niet te geloven kan maar moeilijk geclaimd worden. ‘Het gebouw van de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties is een prachtig marmeren gebouw, maar feitelijk een tandeloos instituut, waar notoire mensenrechtenschenders als Saoedi-Arabië in zitten’, concludeert Van der Ham, die voor zijn documentaire zelfs de Mensenrechtenraad toesprak.
‘En wanneer je het op de politieke of diplomatieke agenda wil zetten, wordt het vaak weggewuifd onder het mom van: dat is in die landen nu eenmaal zo.’
Utopisch wereldbeeld
De documentaire ‘Onder Ongelovigen’ is een ode aan de seculiere staat, waarin ook de variatie aan geluiden vanuit moslimgemeenschappen centraal staat. Zo waarschuwt Nahla Mahmoud, die vanuit Soedan naar Engeland vluchtte en nu woordvoerder is van de Britse Council of Ex-Muslims, voor linkse en liberale politici die vanuit hun utopische wereldbeeld de radicale islam in West-Europa goedpraten.
Ook in Nederland is er wat Van der Ham betreft veel te winnen. ‘Het is begrijpelijk dat politieke partijen worstelen met het islamdebat, maar het moet niet zo zijn dat alleen mensen als de Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb (PvdA) zich kritisch mogen uitlaten. Het is een mooie meerwaarde dat hij als moslim bijdraagt aan de discussie, maar dat moet niet verabsoluteerd worden. Moslims en niet-moslims hebben in deze discussie hetzelfde recht iets te zeggen.’
Onder Ongelovigen (HUMAN) gaat in première op 31 augustus in De Balie in Amsterdam. Op 2 september is de documentaire om 23:00 te zien op NPO 2. Op www.onderongelovigen.nl zullen nog meer verhalen over ‘ongelovigen’ worden gepubliceerd.