Keiharde concurrentie, structureel stakende piloten, torenhoge kosten bij Air France en gerommel in de top bij KLM. De in 2004 ontstane moloch Air France-KLM wankelt. Hoe lang nog?
Air France-KLM lijkt wel een sinister Frans banenplan. De Franse pilotenstaking in september – kosten voor het bedrijf: 500 miljoen euro – toonde nog maar eens aan hoe de verhoudingen liggen: in Amstelveen wordt het geld verdiend, in Parijs wordt het over de balk gesmeten.
Protest
De Franse piloten staakten uit protest tegen de plannen van het bestuur van Air France-KLM om in te zetten op de groei van budgetdochter Transavia: ze vreesden dat dit ten koste zou gaan van hun genereuze arbeidsvoorwaarden. Een inkomen van zo’n 240.000 euro per jaar voor ervaren Franse piloten is niet abnormaal. Het bestuur wilde juist inzetten op Transavia – als pan-Europese maatschappij – omdat het bedrijf dan goedkoper piloten kon inhuren.
De kosten van de staking komen boven op de verliezen die de holding al jaar op jaar stapelt, vooral aan de Franse kant. Sinds de Fransen de Koninklijke Luchtvaartmaatschappij in 2004 overnamen, maakte KLM in totaal zo’n 900 miljoen euro winst. Air France is structureel verlieslatend. Dat was al zo vóór de piloten aan hun staking begonnen: het bedrijf leed de afgelopen tien jaar in totaal 3,2 miljard euro verlies.
Hoge personeelskosten
Het geld gaat in Frankrijk vooral op aan het personeel. Air France neemt zo’n 60 procent van de omzet van de holding voor zijn rekening, maar heeft ruim tweemaal zo veel mensen op de loonlijst als KLM: ruim 65.000 tegenover 30.000.
Bij KLM zijn ze de Fransen sinds de staking ‘spuugzat’. Een piloot van een KLM-Airbus vertelt: ‘Elke vlucht moeten we na de landing op één motor naar de gate taxiën om 30 euro te besparen. En nu jagen onze Franse collega’s er zomaar een half miljard doorheen.’
Officieel staan de Nederlandse piloten achter de acties van de Franse collega’s. Jaren geleden tekende de Vereniging Nederlandse Verkeersvliegers (VNV) met de grootste Franse vliegerbond het Pilots Protocol 2 om te voorkomen dat de holding Air France-KLM de vliegers uit beide landen tegen elkaar zou uitspelen. Maar achter de schermen geven Nederlandse piloten grif toe dat ze boos zijn over de in hun ogen onverantwoorde staking.
Parachute?
Is er nog een parachute voor KLM? Het is inmiddels tien jaar geleden dat de Fransen KLM overnamen. Het was strikt genomen een koopje: Air France betaalde 800 miljoen euro voor de Koninklijke – de luchtvaartmaatschappij had op dat moment alleen al meer geld in kas. Voor de toestellen, het routenetwerk en het ijzersterke merk hebben de Fransen goed beschouwd niets betaald.
Het probleem van de holding: op dit moment is de KLM de winstgevende tak van een zwaar verlieslijdend bedrijf, maar de Nederlanders kunnen niet uit de overkoepelende holding stappen of de zaken bij Air France echt beïnvloeden. KLM heeft, als puntje bij paaltje komt, over de eigen toekomst niets te zeggen.
De Fransen hebben binnen de holding de teugels in handen. Zij leverden de bestuursvoorzitter – de Franse oud-topambtenaar Alexandre de Juniac – en zij maken de dienst uit binnen het bestuur en in de board of directors, het equivalent van de raad van commissarissen.
Schiphol
Er staat voor de Nederlandse economie meer op het spel. De Fransen hebben door hun belang in Air France-KLM niet alleen een beslissende stem over de toekomst van de KLM. Hun besluiten raken ook de belangen van de nationale luchthaven Schiphol.
Bij de overname van KLM gaf de Franse overheid Nederland garanties dat de Koninklijke niet zou vertrekken van Schiphol, wat een enorme klap voor de luchthaven en de Nederlandse economie zou betekenen. Maar die garanties zijn al lang niet meer in beton gegoten. De Fransen kunnen ze sinds 2012 eenzijdig opzeggen.
De vorige week opgestapte president-directeur van de KLM, Camiel Eurlings, speelde daarbij een rol. In een eerder leven, als minister van Verkeer en Waterstaat, vond de CDA’er het in 2009 niet nodig om om nieuwe garanties te vragen. Dat betekent dat de Fransen op papier niets in de weg staat om het Nederlandse kantoor verder uit te kleden en voortaan de hele holding vanuit Parijs te runnen.
Ook binnen de top van de KLM rommelt het. De raad van commissarissen van de Koninklijke was ontevreden over het functioneren van president-directeur Eurlings en liet hem vorige week weten zijn contract niet te verlengen. Daarop pakte de Limburger prompt zijn biezen.
Lees het hele artikel deze week in Elsevier. Bekijk hier de editie online (alleen voor abonnees) of lees het artikel via Blendle.