Automatisering, vaak in de vorm van digitalisering, wordt algemeen als vooruitgang gezien. Dat brengt een blinde adoratie met zich. In veel bedrijven doen managers het werk van weggesaneerde secretaresses.
De Rotterdamse hoogleraar Peter van Bergeijk liet in het vakblad Economisch Statistische Berichten opgebouwde ergernis uit zijn pen vloeien. Hij schreef dat hij door de automatisering zowel thuis als op zijn werk op de Erasmus Universiteit niet minder, maar meer werk heeft gekregen.
Van Bergeijk: ‘Ik zit maar in te voeren en te scannen: mijn geld en mijn verzekeringszaken, de standen van licht en water, de details voor mijn ticket, de administratie voor mijn werk, de school en mijn post.’ Hij kwam tot de slotsom dat hij voor al dat soort activiteiten ‘ver onder het minimumloon’ wordt betaald.
Bij zijn universiteit wordt volgens de professor ‘voortvarend gewerkt aan het overhevelen van eenvoudige handelingen naar het hoogste academische niveau’.
Maar per saldo gaat al het administratieve werk dat de hoogleraar er bij wijze van innovatie bij moet doen ten koste van zijn eigenlijke werk. Het zou beter zijn ondersteunend personeel in dienst te houden, dan lager gekwalificeerd werk door hoogopgeleid en duurbetaald personeel te laten doen.
Routine
Van Bergeijk snijdt een thema aan dat vrijwel iedereen kent, maar dat vrijwel nooit aan de orde komt. Automatisering, vaak in de vorm van digitalisering, wordt algemeen als vooruitgang gezien. Dat brengt een blinde adoratie met zich, waardoor de ogen gesloten blijven voor kosten, risico’s en nadelen.
Het is uiteindelijk bijzonder dom om beter betaalde professionals het werk uit handen te laten nemen van lager betaalde technici en administratieve krachten. Bovendien kost het zo’n professional meer tijd en gedoe om handelingen te verrichten waarin hij, anders dan ondersteunend personeel, niet zo gauw routine opbouwt.
In de collectieve bevlieging van de digitalisering wordt de oude wet van de arbeidsdeling uit het oog verloren: laat iedereen doen waar hij goed en ervaren in is, dan komen we samen vooruit. De schoenmaker kan zich beter bij zijn leest houden, dan daarnaast ook bakker of slager te zijn.
Krimp
Maar intussen zitten in heel wat bedrijven en universiteiten managers en hoogleraren het werk van de weggesaneerde secretaresse erbij te doen, doen journalisten het werk van weggesaneerde grafici en doen artsen en verpleegkundigen in ziekenhuizen het werk van doktersassistentes en medisch secretaresses erbij.
Het rijksuitkeringsbedrijf UWV bracht onlangs een rapport uit waarin staat dat er de afgelopen jaren al 100.000 banen in administratieve beroepen zijn verdwenen en waarin wordt voorzien dat de komende zes jaar nog eens ruim 100.000 administratieve banen verdwijnen. Dat is de grootste krimp in werkgelegenheid onder alle beroepsklassen.
Het zijn vooral banen op mbo-niveau die verdwijnen, zoals receptionistes, typistes en medisch secretaresses. Dat komt, zegt het UWV-rapport, omdat door ‘slimme software en computersystemen’ gegevens makkelijker kunnen worden ingevoerd. Veel ‘routinematige administratieve handelingen’ worden overbodig.
‘Vooruitgangsverliezers’
Intussen neemt de vraag naar hoger opgeleid personeel in de administratieve sfeer wel toe, aldus het UWV. ‘Upgrading van het werk zorgt ervoor dat mbo-werkzaamheden worden overgenomen door hbo-opgeleiden.’
De digitalisering is niet te stuiten en vaak ook wel een vooruitgang. Al wordt er door bedrijven en organisaties al te gemakkelijk aan voorbijgegaan dat behalve veel personeel ook veel klanten helemaal niet zo bedreven zijn in het gebruik van computer en smartphone. Voor die mensen is weinig oog. Ze worden als ‘vooruitgangsverliezers’ weggezet en moeten maar zien hoe ze zich redden.
Verder is er dus de domme digitalisering die drie keer geld kost. Eerst zijn er de hoge kosten van ICT-investeringen en ICT-afdelingen. Daarnaast zijn er de hoge kosten van ontslagregelingen voor overbodig geacht administratief personeel.
En tot slot, en dan zijn we weer terug bij professor Van Bergeijk, zijn er vaak onzichtbare kosten door duur personeel van het werk te houden door ze werk van goedkoper personeel te laten doen.
Slecht doordachte digitalisering zorgt zo, behalve voor heel wat digitaal kantoorleed, ook voor hogere kosten. Slimme universiteiten en en kiene ondernemingen bedenken zich nog wel even, voordat ze, aangestoken door digitaliseringswaan, de secretaresses de deur uitdoen.