Bij de vervroegde Griekse verkiezingen staat niets minder op het spel dan de gedroomde Europese consensus. Europa, met Merkel voorop, zoekt alvast een mogelijkheid om Athene uit de eurozone te werken zonder dat andere lidstaten volgen.
Op 26 juli 2012 zei de president van de Europese Centrale Bank (ECB), Mario Draghi, dat zijn instelling ‘alles zou doen dat nodig is om de euro te redden’. En ja hoor, de markten geloofden hem en de rentes in de schuldenlanden daalden aanzienlijk.
De vervroegde parlementsverkiezingen in Griekenland op 25 januari en de voorspelde winst van de radicaal-linkse partij Syriza doen de Griekse rente echter weer stijgen. De markten vrezen dat Syriza zal breken met de Europese afspraken om de Griekse economie te hervormen.
In Athene staat straks niets minder op het spel dan de gedroomde Europese consensus. Gideon Rachman legde onlangs in de Britse zakenkrant Financial Times uit hoe die consensus zou moeten functioneren.
Europese politici uit het politieke midden besluiten om de arbeidsmarkt te hervormen, waardoor markten opgelucht ademhalen, de rente daalt en de economie verbetert. Vervolgens besluiten kiezers te stemmen op politici in het centrum, die immers hebben bewezen in staat te zijn om succesvolle hervormingen door te voeren.
Maastricht-norm
Helaas kan het ook anders gaan, zo laat Griekenland zien. Economische crisis en oplopende werkloosheid geven radicale politieke partijen vleugels waardoor markten zenuwachtig raken en de rente oploopt. Het gevolg is dat de schuldenlasten stijgen en er nog meer moet worden bezuinigd waardoor de politiek nog verder radicaliseert.
In Griekenland leek het er even op dat deze vicieuze cirkel was doorbroken toen het afgelopen jaar de Griekse economie opeens groeide met 0,7 procent. Helaas is die groei te mager om het land te redden. Als het land tot 2020 elk jaar met 3 procent groeit, is de staatsschuld nog steeds twee keer hoger dan de Maastricht-norm van 60 procent van het nationaal inkomen.
Oppositie voeren is voor Syriza dus een eitje. Sinds het begin van de crisis is de Griekse economie immers met een kwart gekrompen, meer dan de helft van de jeugd is werkloos en de staatsschuld is hoger dan ooit tevoren.
Onacceptabel
Syriza claimt Griekenland niet uit de eurozone te willen halen, maar wil wel de helft van de Griekse schulden afschrijven. Dat laatste is onacceptabel voor de andere lidstaten van de eurozone, de grootste kredietverstrekker Duitsland voorop.
Syriza heeft natuurlijk gelijk dat de Griekse schulden te hoog zijn om ooit te kunnen terugbetalen. De Duitse regering hield echter vast aan de mythe dat Griekenland ooit alle schulden zal aflossen en verlengde de terugbetalingsperiode omdat het anders geen steun bij de eigen kiezers zou verwerven om leningen aan Athene te verstrekken.
Als de Duitse burgers nu te horen krijgen dat Griekse schulden toch worden afgeschreven, zouden zij wel eens massaal op partijen kunnen gaan stemmen die weinig ophebben met de euro, zoals Alternative für Deutschland (AfD). Probleem is ook dat als Athene schulden mag afschrijven, Italië, Portugal, Ierland, Spanje en zelfs Frankrijk dat ook zullen willen. Dan is het einde zoek.
Besmettingsgevaar
Hoe zal het aflopen? Het is mogelijk dat Syriza toch minder stemmen krijgt dan nu wordt gepeild; 65 procent van de Grieken wil de euro immers niet verlaten omdat zij de Brusselse vleespotten niet wil verliezen. Het oude beleid wordt in dat geval voortgezet en de mythe dat Athene ooit zal terugbetalen, zal gewoon voortduren.
Het is ook mogelijk dat Syriza toch wint, maar zich aan de eigen belofte houdt om de eurozone niet te verlaten. Athene mag dan misschien een deel van de schulden afschrijven als dank voor het voorkomen van het besmettingsgevaar dat een ‘Grexit’ met zich had gebracht. In dat geval zou het voortbestaan van de eurozone belangrijker zijn dan het voorkomen van besmettingsgevaar als gevolg van schuldafschrijving.
Hervormen
Om deze reden is er nog een derde mogelijkheid. Een paar jaar geleden liet de Duitse bondskanselier Angela Merkel zich overtuigen dat Griekenland in de euro moest blijven omdat anders nog meer landen eruit zouden worden geduwd. Misschien ziet Merkel nu wel een mogelijkheid om Athene eruit te werken zonder dat andere lidstaten volgen.
Misschien hoopt Merkel dat een ‘Grexit’ zonder besmetting de Franse president François Hollande dwingt om eindelijk te gaan hervormen. Zonder Franse hervormingen is de eurozone immers op termijn onhoudbaar.
Elsevier 71ste jaargang, nummer 2, 10 januari