Met Eurosur heeft de Europese Unie (EU) er een wapen bij in de strijd tegen illegale immigratie. Is het Frontex-hulpje in staat het Europese migratieprobleem effectief te bestrijden?
Op 10 oktober gaven 479 ja-stemmen in het Europees Parlement het startsein voor het European Border Surveillance System (EUROSUR).
Op 2 december wordt het informatie-uitwisselingssysteem door 17 EU-lidstaten in gebruik genomen. Dit zijn niet toevallig de grenslanden van het Europese Schengengebied. Nederland en andere ‘binnenlanden’ stappen volgend jaar december in het Eurosur-project.
Informatiecentrum
In ieder land dat meedoet aan Eurosur wordt een informatiecentrum ingericht. Vanuit dit centrum kan informatie over migrantenstromen real time worden gedeeld.
Volgens Eurocommissaris van Binnenlandse Zaken Cecilia Malmström kan Eurosur niet alleen helpen illegale mensen- en drugshandel op te sporen maar is het systeem ook bedoeld om gammele bootjes in nood sneller op te sporen. Deze menselijke noot is met oog op het drama rond het Italiaanse eiland Lampedusa essentieel om het grensbewakingssysteem te verkopen. Ook het in 2004 opgerichte grensbewakingsagentschap Frontex heeft het humanitaire aspect aan het vocabulaire toegevoegd.
Kritiek
Frontex, dat de Europese lidstaten 86 miljoen euro per jaar kost, kon wel wat goede PR gebruiken. Het agentschap heeft ondanks de inzet van steeds meer middelen en materieel de migrantenstromen alleen maar zien opschuiven.
Volgens critici is Eurosur een stap in de verkeerde richting. ‘Mensensmokkel is een reactie op grensbewaking en niet de reden waarom migratie plaatsheeft,’ stelt migratie-specialist aan Oxford Hein de Haas. Volgens de onderzoeker gaat de EU te krampachtig om met migratiestromen en overdrijft het de aantallen vluchtelingen. Een centraal gereguleerd asielsysteem zou de asielzoekers over de EU-lidstaten op een eerlijke manier kunnen verdelen, zonder dat iemand er veel van merkt.
Samenwerken
Europarlementariër Jan Mulder staat wel achter Eurosur. ‘Alleen een pan-Europees bewakingssysteem kan ervoor zorgen dat de Middellandse Zee niet in een groot zeegraf verandert,’ zei de VVD’er bij de presentatie van Eurosur in het Europees Parlement. Toch zijn er ook bij de voorstanders van strengere grensbewaking nog twijfels over de effectiviteit van Eurosur.
Ook dit systeem moet immers alle fundamentele rechten en principes van de EU respecteren. Dit betekent dat door Eurosur opgespoorde illegalen op grond van het Verdrag van Genève niet direct weer terug mogen worden gestuurd.
Pech
Zolang de Europese regels niet worden aangepast, betekent dit nog altijd dat grenslanden als Italië met de grootste problemen zitten opgescheept. ‘Geografische pech’ noemde premier Mark Rutte (VVD) dit eens.
Ook Eurosur kan de duizenden kilometers aan landsgrenzen niet opeens ‘migratiedicht’ maken. Want op het moment dat Frontex de troepen in de Middellandse Zee aan het versterken is, sneaken de meeste vluchtelingen via de Servische route het EU-fort alweer binnen.
Volg Servaas van der Laan op Twitter