Nu de kraan een beetje dichtgaat, gaan de trillingen langer door. Er komen er nog elfhonderd! Gelukkig is er een manier om ze helemaal te stoppen.
De gaskraan bij Loppersum gaat bijna helemaal dicht, heeft minister Henk Kamp (VVD) van Economische zaken besloten, na een uitspraak van de Raad van State.
Actiegroepen willen dat de gaswinning in gans Groningen wordt stopgezet en zien Loppersum als een soort Stalingrad: de veldslag daar vormde in 1942 het keerpunt in de Tweede Wereldoorlog. ‘Een mijlpaal,’ zei hoogleraar algemene rechtswetenschap Jan Brouwer. ‘De Groningers hebben hun tanden laten zien.’
Zandsteen
Het gaat natuurlijk allemaal om de relatie tussen de winning van aardgas in Noordoost-Nederland en het optreden van aardbevingen aldaar. Dat verband is er, maar het is niet simpel. De Groningse bevingen ontstaan doordat de druk in de laag zandsteen die zich 3 kilometer onder de Groningse bodem bevindt, is afgenomen met 70 procent: van 350 tot minder dan 100 bar.
Daardoor klinkt de zandsteenlaag in en daalt de bodem. In het centrum van het gasveld met 35 centimeter. Daardoor ontstaat spanning onder de grond en die ontlaadt zich in bevingen.
Het dichtdraaien van de gaskraan bij Loppersum (waar in 2012 de zwaarste aardbeving was: 3,6 op de schaal van Richter) neemt de oorzaak niet weg: de druk op 3 kilometer diepte blijft laag en blijft ook dalen, om uiteindelijk uit te komen op 10 bar: dan is het veld praktisch leeg. De aardbevingen in Groningen gaan dus gewoon door, zij het in een iets rustiger tempo.
Pyrrusoverwinning
Jacques Hagoort, oud-hoogleraar reservoirtechniek aan de TU Delft, noemt dit de ‘wet tot behoud van aardbevingen’. Hij komt in zijn rapport Aardbevingen in Groningen al rekenend tot de conclusie dat het gasveld weliswaar voor driekwart leeg is, maar dat er pas eenderde is geweest van het totale aantal te verwachten aardbevingen.
Er komen nog ruim elfhonderd bevingen met een sterkte van meer dan 1 op de schaal van Richter – er zijn er tot nu toe bijna zeshonderd geweest.
De gewonnen veldslag bij Loppersum is dus een pyrrusoverwinning. ‘Niemand beseft dat je met een lagere snelheid van onttrekking langer doorgaat met gaswinning en dus langer last houdt van aardbevingen,’ zegt Hagoort.
Hij vergelijkt het met het leegpompen van een vijver met verschillende pompen: als je één pomp uitzet maar de andere niet, blijft het water dalen, al gaat het langzamer. Zo zal ook het aantal bevingen per jaar wat afnemen maar ze gaan wel langer door.
Onwaarschijnlijk
Het is in theorie mogelijk om helemaal te stoppen met de gaswinning, niet alleen in Loppersum maar in alle driehonderd putten. Dan nog zouden de aardbevingen overigens nog wel een paar jaar naijlen.
Maar een totale stop lijkt zeer onwaarschijnlijk. Er zit nog 800 miljard kubieke meter winbaar gas (van de oorspronkelijke 2.900) onder Groningen.
Sinds 1960 heeft het gas 211 miljard euro opgebracht en dus zit er nog voor tientallen miljarden in de grond. Het is nauwelijks voorstelbaar dat een regering dat laat zitten voor bevingen waarbij geen enkele dode is gevallen.
Maar dat hoeft ook niet. Er is een manier om gas te blijven winnen en toch iets aan de bevingen te doen, en nog wel met een wereldwijd beproefde techniek: stikstofinjectie. Hagoort: ‘Die kan bij wijze van spreken zo van de plank worden gehaald.’
Op het chemische complex bij Delfzijl zou een stikstoffabriek moeten worden gebouwd. Die stikstof zou via de bestaande ondergrondse leidingen naar de putten kunnen worden gepompt en in de grond geïnjecteerd. Aldus kan de druk in de zandlaag op
3 kilometer diepte stabiel worden gehouden. Het slechte nieuws is dat deze oplossing duur is. De NAM (Exxon en Shell) schat dat het tussen de 6 en 10 miljard euro zal kosten.
Bescherming
Er zit tussen twee haakjes wel ironie in. Het bedrijf dat als geen ander wordt gehaat in Groningen, de NAM – die lang ontkende dat er een relatie was tussen gaswinning en aardbevingen – is als geen ander in staat de Groningers echte bescherming te bieden. De NAM heeft de expertise in huis om stikstofinjecties uit te voeren. Sterker, het heeft er op kleine schaal al ervaring mee opgedaan, in het De Wijk-veld in Drenthe.
De injectie kan al over vijf jaar beginnen, denkt emeritus hoogleraar Hagoort. In die vijf jaar – waarin de gaskraan natuurlijk nog verder zal worden dichtgedraaid – kan de infrastructuur worden gebouwd.
Zodra er eenmaal is begonnen met stikstofinjectie kan de gaskraan weer helemaal open en kan het Groningse goud weer naar de schatkist stromen. Per jaar levert het gas algauw 10 miljard euro op, dus na één jaar is de eenmalige investering in stikstofinjecties al terugverdiend.
Elsevier nummer 17, 25 april 2015