De uitslag van de verkiezingen van 18 maart zal in veel van de twaalf Provinciale Staten leiden tot lastige coalitieonderhandelingen. Een overzicht van de winnaars en verliezers per provincie.
De kiezer heeft het provinciale politieke landschap opgeschud. In de meeste provincies treden nieuwe partijen aan. Is het geen lokale dan wel 50Plus of de Partij voor de Dieren. De coalitieonderhandelingen in de twaalf Provinciale Staten worden er niet eenvoudiger op. De PvdA, voorheen in acht provincies in de coalitie, hoopt ondanks het forse verlies toch zo veel mogelijk mee te regeren. Een overzicht in alfabetische volgorde.
* Drenthe leverde een nek-aan-nekrace op tussen VVD en PvdA. De liberalen wonnen, maar slechts met 159 stemmen meer.
* In Flevoland won de VVD, al werd de PVV de grootste in Lelystad en Almere. CDA won in Flevoland ruim 2 procent.
Friesland was één van de vier provincies waar het CDA zegevierde. De PvdA eindigde er toch nog als tweede en scoorde daarmee beter dan elders. De VVD bleef er maar net als derde partij de SP voor. In de Friese Staten treden liefst elf fracties aan, een record.
* In Gelderland bleef de VVD ondanks verlies de grootste. Ook het CDA leverde er 1 procent in. De PvdA tuimelde van de tweede naar de vijfde plaats. Winnaar was D66; die steeg van vier naar zeven zetels. D66 is de grootste in Arnhem, Nijmegen en Culemborg.
* In PvdA-bolwerk Groningen verloor deze partij meer dan de helft van de aanhang en boekte de SP een historische overwinning. Het verlies van de VVD en PvdA – de partijen die landelijk regeren – werd geweten aan de gaswinning. Het CDA werd door de kiezer kennelijk ook schuldig bevonden, want de partij bleef slechts stabiel. Nieuwkomer Groninger Belang scoorde 6,5 procent van de stemmen: de beste regionale nieuwkomer van het land.
* Het CDA heroverde zijn oude leiderspositie in Limburg op de PVV. De uit de Tweede Kamer gestapte Mark Verheijen kreeg als VVD-lijstduwer 654 voorkeurstemmen. De van corruptie verdachte lijstduwer Jos van Rey van de Volkspartij Limburg kreeg 3.801 stemmen, 40 procent van alle stemmen die de partij behaalde. Hij komt waarschijnlijk in Provinciale Staten.
* In Noord-Brabant bleef de VVD de grootste, maar met het CDA en de SP op de hielen. Voor de vierde keer op rij was de opkomst hier met 43,6 procent de laagste van het land.
* De VVD heerst in Noord-Holland, maar D66 rukt op en zegevierde in Haarlem en Amsterdam. De PVV won in Den Helder, Purmerend en Zaanstad; in Edam-Volendam moest de PVV net als in 2011 het CDA voor laten gaan.
* In CDA-bastion Overijssel werd de partij als vanouds de grootste en eindigde de VVD als tweede, maar halen beide elf zetels, gevolgd door SP, PvdA , PVV en D66 met elk vijf zetels. Van de elf CDA’ers werden zeven met voorkeurstemmen gekozen. In Enschede en Hengelo was de SP de grootste. In Deventer de PvdA.
* In Utrecht werd de VVD met 104 stemmen meer dan D66 de grootste. Ze krijgen beide negen zetels, gevolgd door het CDA met zes. In Amersfoort en Utrecht was D66 de grootste.
* In Zeeland heroverde het CDA de koppositie op de VVD, maar waren SGP, SP, D66, ChristenUnie en Zeeland Lokaal de echte winnaars. In Vlissingen scoorde de SP het hoogst en in Middelburg de PvdA.
* In Zuid-Holland bleef de VVD de grootste gevolgd door de PVV. In Den Haag haalde winnaar D66 78 stemmen meer dan de nummer twee, VVD. In Rotterdam scoorde winnaar PVV ruim 2 procent meer dan D66 en VVD.
In de provincies waar het CDA de grootste werd, wordt de PVV uitgesloten van deelname aan de coalitie, is de stilzwijgende afspraak. Het CDA hield een trauma over aan regeren met gedoogsteun van de PVV in Rutte I. Winnaars als SP en D66 staan klaar om te regeren. D66 deed dat al in vijf provincies, de SP alleen in Zuid-Holland en Brabant: met de VVD.
Elsevier nummer 13, 28 maart 2015