Niet-westerse allochtonen stemmen geregeld op een anti-immigratiepartij. Welk effect zal de nieuwe instroom van asielzoekers hebben?
Sinds de PvdA drie jaar geleden met de VVD ging regeren, heeft de PvdA drie verkiezingen verloren en staat de PvdA er in de peilingen slechter voor dan ooit. Het weglopen of thuisblijven van de PvdA-kiezer speelt zich af in het hele land en in alle sociale lagen.
Allochtone kiezer
Maar in geen enkele kiezerscategorie is dat zo sterk als bij de niet-westerse allochtonen: Turken, Marokkanen, Surinamers, Antillianen en (andere) Afrikanen en Aziaten. Voor de PvdA is de allochtone stem van levensbelang.
Maar de allochtone kiezer stemt niet meer automatisch op de PvdA en blijft vaker weg, zo bleek bijvoorbeeld bij de gemeenteraadsverkiezingen van vorig jaar maart.
In 2006 haalde de PvdA van Wouter Bos, samen met GroenLinks, nog zo’n 80 procent van de allochtone stemmen bij de gemeenteraadsverkiezingen. Maar bij de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2014 was de aantrekkingskracht van de PvdA op de allochtone kiezers sterk teruggelopen: ze stemden bijvoorbeeld D66, op een etnische lijst of bleven weg. Bij de raadsverkiezingen in Amsterdam – waar de PvdA de macht kwijtraakte – is dat onderzocht door het instituut IMES.
De opkomst onder Turkse en Marokkaanse kiesgerechtigden daalde onder de Amsterdamse Turken van de helft in 2006 naar eenderde in 2014. En de steun voor de PvdA zakte naar ongeveer 40 procent onder allochtonen.
Uitkeringen
Dat de PvdA niet meer op de allochtone stem kan rekenen, is enerzijds te beschouwen als een onderdeel van een proces van emancipatie en integratie: allochtonen, vooral jongeren, gaan meer stemmen dan andere Nederlanders. Jongere allochtonen hebben vaker een hogere opleiding en belanden zo vaker bij D66.
Er is ook de teleurstelling over de PvdA, vooral ook over het beleid van de coalitie-Rutte/Samsom. Allochtonen zijn bovengemiddeld afhankelijk van de verzorgingsstaat (uitkeringen, zorg, sociale huurwoningen) en die bleek bij de PvdA in minder goede handen dan gehoopt.
In Marokkaanse kring is er daarnaast boosheid over het verlagen van Nederlandse uitkeringen in Marokko, wat PvdA-minister van Sociale Zaken Lodewijk Asscher wordt aangerekend. Twee Turkse Kamerleden werden uit de PvdA gezet, omdat ze weigerden de argwaan van Asscher jegens Turkse moskeeën te accepteren.
Lage inkomens
Er is ook een andere kant aan het verschuivende allochtone stemgedrag: immigranten die stemmen op politici die zich tegen immigratie keren. Er is verrassend weinig onderzoek naar de omvang van de allochtone stem op (eerst) Pim Fortuyn en Geert Wilders, maar die stem is er wel degelijk.
Volgens het Nationaal Kiezersonderzoek waren er bij de Tweede Kamerverkiezingen van drie jaar geleden verhoudingsgewijs zelfs meer niet-westerse allochtonen dan autochtone Nederlanders die op de PVV stemden.
Zoals vooral laagopgeleide Nederlanders met lage inkomens zowel op de arbeidsmarkt als in hun leefomgeving concurrentie ondervinden van een nieuwe instroom, zo geldt dat ook voor de allochtoon die niet zit te wachten op verdringing op de arbeidsmarkt en verdere verkleuring van de wijk.
Criminaliteit
Van Nederlandse Hindoestanen is bekend dat menigeen zich bekende tot Pim Fortuyn en later tot Geert Wilders: tegen meer islam, gehecht aan veiligheid, met een afkeer van leunen op uitkeringen. Christelijke immigranten met slechte herinneringen aan de islam in het herkomstland hebben ook een motief om op Wilders te stemmen. En Turken in Den Haag en omgeving zitten allerminst te wachten op de concurrentie van Polen, Bulgaren en Roemenen.
‘Gevoelens van onveiligheid – waar onder anderen Geert Wilders op wijst – gelden voor allochtonen misschien nog wel meer, aangezien bewoners van achterstandswijken de grootste kans lopen om met criminaliteit geconfronteerd te worden,’ schrijven de migratiedeskundigen Leo en Jan Lucassen in hun boek Winnaars en verliezers. ‘Dat verklaart ook waarom menig “allochtoon” het op het punt van veiligheid met Wilders eens is.’
Klare taal
Wat natuurlijk ook helpt, is de klare taal en de bekendheid van Wilders. Aangenomen mag worden dat het ‘minder, minder, minder’ (Marokkanen) waarvoor Geert Wilders zich voor de rechter moet verantwoorden heimelijk door heel wat (andere) allochtonen wordt gedeeld. En tot nu toe had Wilders altijd electoraal baat bij pogingen hem juridisch de voet dwars te zetten.
Dat er een niet eerder vertoonde immigratiegolf van asielzoekers van buiten Europa op gang lijkt te zijn gekomen, levert een extra potentieel aan kiezers voor de PVV op. Niet alleen onder autochtone, maar mogelijk ook onder allochtone kiezers.