De geplande bezuinigingen op de AIVD zijn uniek en volstrekt onverantwoord. De ingrepen zullen minister Ronald Plasterk nog lelijk opbreken als Nederland wordt geconfronteerd met terrorisme.
Dat we in crisistijden moeten bezuinigen, kan nauwelijks onredelijk klinken. De rente die de Nederlandse staat over de nationale schulden moet betalen, zou anders te hoog zijn.
En de overheidsfinanciën horen in balans te zijn, zodat toekomstige generaties niet met schulden worden opgezadeld. Een derde argument vóór bezuinigen, werd enkele jaren geleden verwoord door twee vooraanstaande Amerikaanse economen, Gregory Mankiw en Matthew Weinzierl.
Armer
De regering van een land drukt de collectieve wil van de burgers uit. Als die zich armer voelen, minder kunnen consumeren en dus moeten bezuinigen, dan zou hun regering dat ook moeten doen.
Deze argumenten vormen een gedegen rechtvaardiging van een somber bestedingspatroon van elke regering, ook de Nederlandse. Zo zijn de geraamde rentelasten voor 2013 maar liefst 10,1 miljard euro. Dat is meer dan de begroting van het ministerie van Veiligheid en Justitie of die van het ministerie van Infrastructuur en Milieu.
Verlamd
Sterker, ze zijn 2,2 keer zo hoog als het budget van het ministerie van Economische Zaken. Niet voor niets noemen veel Amerikaanse commentatoren de nationale rentelasten ‘de kanker van de economie’. Ze zijn immers in staat de financiële gezondheid van een land ernstig te schaden, waardoor toekomstige generaties een verlamd welvaartssysteem erven en worden opgezadeld met ondraaglijke lasten.
Deze rationalisering, hoe plausibel ook, maakt niet alle bezuinigingen even gewenst of verantwoord. Zo is de geplande ombuiging op de inlichtingendienst AIVD met meer dan eenderde, 70 miljoen euro op een budget van 200 miljoen, onverantwoord.
Uniek
In Europees en internationaal perspectief zijn de Nederlandse plannen uniek. Het Verenigd Koninkrijk is voornemens om 6 procent te snoeien op het budget van de Britse diensten, dat 1,7 miljard euro bedraagt.
Terwijl de Verenigde Staten dit jaar 41 miljard euro en volgend jaar 37 miljard uitgeven aan de CIA en andere zusterinstellingen, wat neerkomt op een bezuiniging van 8 procent. In Nederland bedraagt deze percentage maar liefst 33 procent op een budget dat negenmaal zo klein is als het Britse en 205 maal zo klein als het Amerikaanse.
Alleen in Portugal is de situatie nog schrijnender: daar zijn zeven van de elf inlichtingendiensten gesneuveld.
Besef
De Nederlandse minister die de monsterlijke bezuiniging van 33 procent probleemloos denkt te kunnen doorvoeren, is Ronald Plasterk (PvdA, Binnenlandse Zaken) wiens voortschrijdende inzicht ons doet afvragen of hij voldoende beleidsmatig besef heeft.
Zo zei Plasterk aanvankelijk dat de voorgenomen bezuinigingen op de AIVD wel effect zullen hebben op het functioneren (‘de nationale veiligheid is niet gegarandeerd’), om vorige maand het parlement te verzekeren dat de AIVD geenszins zal lijden.
Toen Kamerleden hem vroegen welke van de twee waarnemingen waar was antwoordde Plasterk: ‘Ik zei: de bezuinigingen raken aan de veiligheid in Nederland. Ik zei niet: de staatsveiligheid is niet in gevaar. Ik geef toe; dit is een bèta-uitdrukking.’
Decimeren
Ik vraag me af hoeveel geniale bètamensen hiervan iets kunnen bakken.
Bovendien, los van de vorm waarin Plasterk zijn boodschap giet, door met woorden te spelen, lijkt hij niet door te hebben welk dossier hij voor zich heeft.
Verschillende AIVD-medewerkers, deskundigen en politici lieten weten dat de staatsveiligheid in het geding zal zijn. AIVD-watcher Roger Vleugels sprak zelfs over het ‘decimeren’ van de AIVD.
Ik herinner mij het enthousiasme waarmee moleculair bioloog Plasterk in 2007 in de nationale politiek werd binnengehaald. In het kabinet-Balkenende IV mocht deze gevierde hoogleraar als minister van Onderwijs van zijn visie werkelijkheid maken. Volgens ingewijden zag de PvdA-top in hem iemand die CDA-mastodont en minister van Justitie Piet Hein Donner ‘intellectueel aankon’.
Nachtkastje
Het toeval wilde dat datzelfde kabinet een website in het leven had geroepen om de mens achter de bewindspersoon te laten zien. Op de vraag: ‘welk boek ligt op uw nachtkastje?’ antwoordde Plasterk in 2007 dat hij voor het slapengaan de handleiding van zijn Hasselblad-camera leest.
Blijkbaar is dit de sociaal-democratische maatstaf van intellectuele kunde.
Vandaag de dag is hij de zure minister van Binnenlandse Zaken die het moet doen met een uitgekleed ministerie. Hij wordt geacht het samenvoegen van provincies en het bezuinigen op de AIVD succesvol te realiseren. Dat hij niet heeft bedankt voor de eer ons veiligheidsapparaat uit te hollen, zal als een boemerang terugkomen wanneer ons land wordt geconfronteerd met een aanslag of ernstige terroristische bedreigingen.
Geknaagd
Dan zal hij niet wegkomen met bèta-uitdrukkingen en misleidende antwoorden. Plasterk zal de natie moeten uitleggen waarom zijn geweten niet knaagde bij het decimeren van onze inlichtingsdiensten.
Partijleider Diederik Samsom (PvdA) – u weet wel, van de afdeling ‘eerlijke en heldere boodschappen’ – zal hem vast en zeker te hulp schieten. Maar dat zal veel te laat zijn. Plasterk speelt met vuur en dat zal niet zonder gevolgen blijven.