Waarom wilde de Nederlandse staat een foto laten maken van Volkert van der Graaf? Als de moordenaar van Pim Fortuyn wordt bedreigd, kan hij net als ieder ander aangifte doen.
Minister van Veiligheid en Justitie Ard van der Steur (VVD) betreurt het dat hij de Kamer onjuist en onvolledig heeft geïnformeerd over de foto-affaire rond Volkert van der Graaf, de moordenaar van Pim Fortuyn.
De minister hoorde het te weten, maar werd niet geïnformeerd door zijn topambtenaren. De affaire werd ontketend door een uitzending van Brandpunt Reporter. Het was perfect journalistiek werk.
De brief van Van der Steur aan de Kamer getuigt van eerlijkheid bij deze minister: een volledige, maar onthutsende brief.
Bizar
Er waren vier belangrijke justitiële instituten betrokken bij deze bizarre affaire: het Openbaar Ministerie (OM), de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV), Reclassering Nederland en de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI).
De enige persoon of instantie die er niet bij betrokken was, was de minister zelf. Gelukkig maar.
Volgens Van der Steur moesten bij de vrijlating van de moordenaar van Fortuyn vier belangen in acht worden genomen:
Respect voor nabestaanden en slachtoffer; voorkomen van maatschappelijke onrust; goede resocialisatie en reïntegratie van Van der Graaf; waarborgen van de veiligheid van Van der Graaf.
Maatschappelijke onrust? Die was er niet. Maar wel toen Pim werd vermoord.
Controversieel
De ambtenaren moesten het eigenlijk hebben over de maatschappelijke verontwaardiging omtrent de vroege vrijlating van een topterrorist. Maar het was te laat om dit te voorkomen.
Het laatste belang, het waarborgen van de veiligheid van een topterrorist, is controversieel. Gaan al deze instanties, zo’n beetje het hele ministerie, bij elkaar zitten om de veiligheid te garanderen van een topcrimineel, een afschuwelijke moordenaar? Ik denk dat dit nooit op dit niveau is gebeurd.
Waarom wilde de Nederlandse staat een foto laten maken van Volkert van der Graaf? De afgelopen dagen worstelde ik met deze vraag. Ik kwam er niet uit.
Beveiliging
Van der Steur schrijft erover: ‘Gezien de potentiële maatschappelijke onrust en veiligheidsrisico’s en het reële gevaar dat betrokkene liep wilde mijn ambtsvoorganger geen risico nemen. Daarom heeft hij op 8 april 2014 besloten Van der G. ook vanaf het moment dat hij voorwaardelijk in vrijheid zou worden gesteld, tijdelijk toe te voegen aan het Rijksdomein. De NCTV werd zo verantwoordelijk voor de beveiliging van Van der G.’
Ivo Opstelten, voormalig burgemeester van de stad van Pim Fortuyn, heeft het gedaan. Ook hier rijst de vraag waarop deze risico- en dreigingsanalyse was gebaseerd.
Anoniem
De NCTV kwam tot de volgende conclusie: ‘Door publicatie van een foto van Van der G. zou een adequate inschatting gemaakt kunnen worden van het dreigingsniveau waarop de beveiliging zou kunnen worden aangepast.’
Eigenlijk wisten ze niks. Normatief noch feitelijk waren er aanwijzingen dat Volkert bij een normaal en vooral anoniem bestaan ernstig gevaar zou lopen. Toch lieten ze Volkert beveiligen door dezelfde bewakers (DBB) die opiniemakers, politici en het Koninklijk Huis bewaken.
Briljant
Uit het onderzoek, schrijft Van der Steur, komt naar voren dat de NCTV vanaf de eerste week van juni 2014 gaandeweg de publicatie van een foto minder relevant achtte gezien het dreigingsbeeld.
Toch trok de NCTV het verzoek aan de DBB om in het kader van beveiliging het fotomoment voor te bereiden niet in.
Het wordt nog komischer als de minister meldt dat het NCTV niet de moeite nam om ook de andere instanties zoals de minister, de advocaat en het OM van dit briljante inzicht deelgenoot te maken. Volkert van der Graaf hoefde dus nooit te worden beveiligd.
Pikant
Een ander pikant aspect van deze affaire is het informatieniveau van de bewindspersonen. Fred Teeven, de toenmalige VVD-staatssecretaris van Justitie, beweerde dat hij absoluut niet op de hoogte was en hij het ook graag zou willen weten.
Van der Steur meldt echter: ‘De minister en staatssecretaris werden geïnformeerd over de gang van zaken. De toenmalige minister bevestigt het beeld uit het onderzoek dat hij voorafgaand aan de datum van voorwaardelijke invrijheidstelling is geïnformeerd over de optie van publicatie van een foto. De toenmalige staatssecretaris kan dit niet bevestigen.’
Aangifte
Het is nu aan de Kamer om vast te stellen wie in deze affaire de leugenaar is: Fred Teeven of de ambtenaren van Justitie?
Bij de NCTV moeten ze vooral empathie tonen voor de mogelijke slachtoffers van het islamitische terrorisme en ze zouden hun tijd en energie niet moeten besteden aan de welzijnsaspecten van een terrorist.
Wordt Van der Graaf bedreigd, dan moet hij gewoon aangifte doen – zoals alle burgers.
De NCTV heeft speciale privileges gecreëerd voor een afschuwelijke terrorist. Dat is verbijsterend. Zo veel paniek, aandacht en liefde voor iemand die bij vrijwel niemand geliefd is.
Minister Van der Steur moet niet alleen werk maken van samenwerking tussen verschillende departementen binnen zijn ministerie. Van der Steur moet ook durven reorganiseren, vooral bij de NCTV.