Er is simpelweg geen ander kabinet met een stabiele meerderheid in de Tweede Kamer dan een coalitie van VVD en PvdA. Het volk heeft Samsom en Rutte voortgebracht en dient de consequenties van zijn eigen stemgedrag onder ogen te zien.
Premier Mark Rutte wordt geregeld onder vuur genomen. Er zijn talloze redenen waarom een premier kritiek krijgt. Een premier is niets anders dan de optelsom van de jongste verkiezingsuitslag.
Een Nederlandse premier weerspiegelt niet zelden het stemgedrag van het Nederlandse volk. Hij vertegenwoordigt een tijdelijke meerderheid – alle meerderheden zijn tijdelijk in de democratie. En elke tijdelijke meerderheid is het resultaat van de jongste verkiezingen: een verpletterende meerderheid voor de PvdA en VVD in de Tweede Kamer en een verpletterende minderheid in de Eerste Kamer.
Consequenties
Bij kritiek op een premier moet telkens rekening worden gehouden met de verkiezingsuitslag. Daarbij ontstaat de vraag of de premier, gelet op de verkiezingsuitslag, een ander kabinet had kunnen samenstellen.
Als we aanvaarden dat de coalitie van VVD en PvdA op de wil van het volk berust, dan kan dit niet zonder consequenties zijn voor de ideologische programmapunten. Beide partijen moesten, om gehoor te geven aan de wil van het volk, concessies doen ten nadele van hun ideologie.
Hierdoor moesten de partijen delen van hun verkiezingsprogramma verlaten. Op die afzonderlijke besluiten kan terecht kritiek bestaan. Daarbij denk ik aan hypotheekbesluiten en de inkomensafhankelijke zorgpremie.
Alternatief
Maar kan daaruit fundamentele kritiek ontstaan op de leiders van sociaal-democraten of liberalen? Nee, ik denk dat dat niet juist is.
Fundamentele kritiek op sociaal-democratische en liberale leiders is slechts mogelijk wanneer, gelet op de uitslagen van de verkiezingen, een alternatief kabinet voorstelbaar is. Maar er is simpelweg geen ander kabinet met een stabiele meerderheid in de Tweede Kamer denkbaar.
Bovendien representeert dit kabinet de wil van het volk. Wellicht is dit te abstract. Om het concreet te maken, haal ik het interview aan van Elsevier met Ferry Hoogendijk (79).
Fataal
Ferry Hoogendijk is een bewogen en waardige journalist en politicus. Hij was jarenlang hoofdredacteur van Elsevier en European Affairs. Ook is hij oprichter van kunstblad Art & Value. Een scherpe politieke analist met uitgesproken opvattingen over Nederland en de wereld.
Hoogendijk is een uitmuntende journalist. In 2002 sloot hij zich aan bij de LPF om wijlen Pim Fortuyn bij te staan in de roerige tijd die Pim zelf fataal werd. Hoogendijk liet Pim niet in de steek.
De rest is geschiedenis. Iedereen weet hoe het de partij van Pim verging nadat hij werd geëxecuteerd in Hilversum. Het noodlot van de LPF kon door niemand, dus ook niet door Hoogendijk, worden afgewend.
Uitkeringen
Terecht vergelijkt Hoogendijk de huidige crisis met die van de jaren tachtig van de vorige eeuw en komt tot de conclusie:
‘Ook in de jaren tachtig was er crisis, met enorme werkloosheid. Nu zitten we weer in een crisis. Het is nu veel ernstiger. De structuur van de crisis is erger. Dat was een economische malaise en nu komt het vooral door die euro. Die heeft helemaal niet de welvaart gebracht die we ervan verwachtten. Integendeel! De elite heeft de euro erdoorheen gedrukt en in mijn ogen is de ruggengraat van de samenleving, de middenstand, daarvan het grootste slachtoffer geworden. (…) Er moet een nieuwe Marx opstaan, voor de middenklasse. De arbeiders hebben het gered. Die krijgen uitkeringen als het moet.’
Een wijze en juiste analyse.
Verkeerde tijd
Hoogendijk is ook erg kritisch over premier Rutte. Hij had zijn beloften rond de hypotheekrenteaftrek niet moeten breken. Maar ja, dan was er geen kabinet geweest.
Ook ik ben zeer kritisch over de afschaffing van de hypotheekrenteaftrek. Een onverstandig besluit in een verkeerde tijd. Maar hierdoor is niet Rutte maar het Nederlandse volk door het ijs gezakt. Het volk heeft gestemd op een meerderheid, dus ook voor de afschaffing van de hypotheekrenteaftrek. Dat had het volk nooit moeten doen.
Onvermijdelijk, zegt Hoogendijk, doet zich de vergelijking voor met vroeger: ‘Misschien is het omdat we ouder worden, maar het lijkt er toch echt op dat politici van toen domweg meer statuur hadden.’
Instabiel
Hier ben ik het oneens met Hoogendijk. Diederik Samsom en Mark Rutte zijn niet slechter of beter dan de politici uit het verleden. Zij kampen met langdurige electorale instabiliteit, die zich in de parlementaire geschiedenis niet vaak heeft voorgedaan. Daarnaast zit Nederland in een zeer ernstige internationale economische crisis. Deze twee factoren – electorale instabiliteit (de versnippering van macht) en de economische crisis – vormen een uitzonderingstoestand waarin de politieke leiders moeten opereren.
Het volk heeft Samsom en Rutte voortgebracht. Daarover hoor ik weinig. De opiniemakers moeten het aandurven om met het volk, de kiezers in de discussie te gaan. Het onverstandige stemgedrag van het volk leidt tot versnippering van macht, en dus machtsverlies.
Dramatisch
Soms stemmen mensen links terwijl ze rechts denken. En soms juist omgekeerd. De verwarring bij de kiezers heeft een dramatisch hoogtepunt bereikt. Daarover moeten we polemiseren.
Het volk dient nu de consequenties van zijn eigen stemgedrag onder ogen te zien. Jullie hebben dit parlement zelf samengesteld.