Dat velen wantrouwen koesteren tegen de politiek, is begrijpelijk. Maar machteloos is de teleurgestelde kiezer zeker niet: wie verantwoordelijkheidsgevoel heeft, laat op 19 maart zijn stem gelden.
Niet eerder stond zo veel op het spel bij lokale verkiezingen als bij de aanstaande gemeenteraadsverkiezingen. En niet eerder was het cynisme onder kiezers zo voelbaar als nu.
Wij doen er niet toe, is het heersende gevoel. De luchtverkopers op het Binnenhof doen maar wat en wij zijn op aarde om de staatskas te spekken. Nederland lijkt één groot regentendom waar kiezers als slingers zijn: je hebt ze nodig om het systeem een democratische versiering te geven.
Tsaar van de Lage Landen
Maar over het eigenlijke feest hebben ze weinig te zeggen. Dit maakt politici in de ogen van hun kiezers hypocriet: ze lezen anderen de les over naleving van democratische waarden, maar gedragen zich zelf als alleenheersers. Premier Mark Rutte (VVD), de Tsaar van de Lage Landen, is volgens deze redenering geen haar beter dan tsaar Vladimir Poetin.
Voor Den Haag bent u, beste kiezer, een emotionele antiburger. Deze term, bedacht door oud-AFM-topman Arthur Doctors van Leeuwen, houdt in dat u zich gepassioneerd stort op iedereen die (publieke) discipline en orde vertegenwoordigt en uitdraagt.
In de huidige context is het logisch dat regeringspartijen VVD en PvdA zich het meest storen aan emotionele antiburgers. Dat komt doordat die zich ondankbaar tonen voor het beleid van beide regeringspartijen die de overheidsfinanciën saneren en in moeilijke tijden vuile handen durven te maken.
Rotte instituten
Terwijl die partijen juist op publieke bewieroking rekenen. Het gevolg is woede en onbegrip bij kiezer en gekozene, bij burgers en politici.
Afgelopen november was ik op een discussiebijeenkomst die was georganiseerd door de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO). Daar presenteerden creatieve Nederlanders, die genoeg hadden van rotte instituten zoals banken, hun zelfgecreëerde economische minisystemen, waarin deugden als eerlijkheid de boventoon voeren.
Ze zagen de crisis als een kans en zetten hun teleurstellingen om in positieve energie.
Er was een fraaie inleiding, verzorgd door een jonge onderzoeker van de RMO, over het breed gevoelde maatschappelijke onbehagen. Dat zou zich in twee soorten manifesteren: onvrede en onmacht.
Zondebokken
De eerste vorm is cruciaal voor de democratie want een teken van ambitie. De tweede is akelig omdat bij problemen wordt gezocht naar zondebokken en mensen blijven steken in pessimisme en somberheid.
In de Nederlandse politiek zijn er grofweg twee kiezersgroepen die beide vormen van onbehagen belichamen. Aan de uiteinden van het politieke spectrum, waar de PVV en SP zich bevinden, voelen de kiezers vooral onmacht. Hun zondebokken zijn bekend en behoeven geen toelichting.
De andere kiezers, die zich vooral in het politieke midden begeven, voelen onvrede. Uit betrokkenheid bij de eigen samenleving streven zij een zo goed mogelijke leefomgeving na die in verhouding staat met de verwachtingen van een beschaafde samenleving.
Muiterij
Deze groep gruwt van nationale politici die hen minachten middels valse beloftes die ze een dag na de verkiezingen breken. Mede hierdoor groeit de onvrede gestaag en dreigt muiterij. Vooral bij de middenklasse, zoals Het Financieele Dagblad onlangs kopte.
Die middenklasse voelde zich gepakt door de VVD bij wie de hypotheekrenteaftrek als een huis zou staan maar een wegwerpartikel bleek. En door PvdA-leider Diederik Samsom die allesbehalve eerlijk was over het terugdraaien van de btw-verhoging.
Teleurstelling over de nationale politiek is mede verantwoordelijk voor de opkomst van lokale partijen. Die kunnen zich geloofwaardig distantiëren van het Haagse circus en varen een eigen koers. Zo’n aanpak is veel moeilijker voor lokale afdelingen van gevestigde partijen die door gebrek aan dualisme aan de leiband van de moederpartij lopen.
Tomeloze inzet
Een levendige lokale democratie laat zich niet nationaal voorschrijven, maar behoeft beleid dat door lokale raadsleden en burgers wordt vormgegeven en waarover inspraak mogelijk en effectief is.
Daar staat tegenover dat lokale afdelingen van nationale partijen veel invloed kunnen uitoefenen op de standpunten van hun moederpartij in de Tweede Kamer. Zonder de tomeloze inzet van honderden VVD-raadsleden en afdelingen was de inkomensafhankelijke zorgpremie in 2012 nooit geschrapt. Dat mag ook eens worden gezegd.
Ik begrijp de onvrede onder veel kiezers. Maar wij zijn geen calimero’s en we zijn uiteindelijk meester over ons eigen leven. Als verantwoorde burgers mogen wij het stemhokje niet boycotten.
Dromen
Stemmen is een burgerdeugd en een groot goed waarvan miljoenen mensen slechts kunnen dromen. U hoeft niet te dromen. U kunt het gewoon doen.
Zet uw onvrede om in positieve energie waar lokale politici niet omheen kunnen en stem woensdag. Want meer dan ooit doet uw gemeente er straks toe.