De afwerende houding van de premier levert risico’s op: het versterkt de indruk bij het publiek dat hij iets verbergt. Rutte kan maar beter open zijn.
Er is geen schandaal, maar het kabinet-Rutte krijgt het steeds moeilijker met de nasleep van de ramp met de MH17. Premier Mark Rutte (VVD) wijst alle vragen over een briefing op 14 juli in Kiev van de hand.
Daarbij was ook de Nederlandse Ambassaderaad Gerrie Willems aanwezig. Rutte volgt daarbij een formele redenering, die op zich klopt maar die zijn handelen wel steeds geheimzinniger maakt.
Briefing
Bij die briefing op 14 juli wezen Oekraïense functionarissen westerse diplomaten op het gevaar van luchtdoelraketten in het rebellengebied. Maar het ministerie van Buitenlandse Zaken zag in het ambtsbericht van de diplomaat kennelijk geen aanleiding de geheime diensten of luchtvaartmaatschappij KLM te waarschuwen.
Hadden ze dat maar wel gedaan, dan hadden KLM en partner Malaysia Airlines Oost-Oekraine gemeden en was, drie dagen later, vlucht MH17 met 298 inzittenden, niet uit de lucht geschoten. Maar dat is wijsheid achteraf.
De praktijk is nu dat de oppositie het kabinet op de vingers tikt vanwege een verzuim. Waarna advocaten zullen proberen de Nederlandse staat medeverantwoordelijk voor de ramp te stellen en schade te claimen.
Koppig
Rutte moet zich verweren en begint een koppige indruk te maken. Openbaarheid is volgens hem ongepast. Al heeft hij Kiev niet gevraagd of het gespreksverslag geheim moet blijven.
De premier doet denken aan zijn voorganger Jan Peter Balkenende (CDA), die jarenlang vragen over de oorlog in Irak besluitvorming van de hand wees met een hardnekkigheid die de oppositie alleen maar verder opstuwde.
Uiteindelijk moest Balkenende een onderzoek gelasten, dat uiteindelijk de val van zijn kabinet inluidde. Premier Wim Kok (PvdA) hield alle ‘onderste steen’-initiatieven over de dramatische gebeurtenissen in Srebrenica (1995) ook zoveel mogelijk af en dat resulteerde tenslotte in een NIOD-rapport en het aftreden van het kabinet.
Spitwerk
Die krampachtig afwerende houding van Rutte is dus niet zonder risico. Het leidt tot journalistiek spitwerk waarbij elk detail wordt uitvergroot. Het versterkt bij het publiek de indruk dat het kabinet zaken verbergt. Dat kunnen onbelangrijke details zijn, maar zolang de buitenwereld dat niet kan beoordelen, blijft het knagen.
Rutte zegt nu dat het kabinet alle relevante informatie over de bijeenkomst in Kiev op 14 juli reeds openbaar maakte, maar hij weigert het gespreksverslag te publiceren, want dat vindt hij niet netjes tegenover de Oekraïense regering.
Rutte zegt ook dat de Onderzoeksraad voor Veiligheid het document kreeg en het straks hoogstwaarschijnlijk als bijlage bij het onderzoeksverslag mag publiceren. Als het stuk toch openbaar wordt, kan Rutte het net zo goed meteen bekendmaken.