Een voetbalstadion heeft veel weg van een politieke arena: intenties zijn irrelevant, het gaat om het resultaat. Sinds de wedstrijd tegen Costa Rica zijn we verlost van een trauma.
Voetbal: een oorlog met vreedzame middelen? Nee, sport is geen oorlog. De winnaar hoort de verliezer met menselijkheid en mededogen te behandelen, want de winnaar van vandaag is de verliezer van morgen.
Dat lijkt erg op de politiek in een democratisch bestel. Het waren de oude Grieken die de sport combineerden met ethiek. Het woord ‘ethiek’ komt van het woord ‘ethos’: de gewoonte, of de verblijfplaats.
Verdwaasd
De gewoonte van het antieke Griekse volk is de gewoonte van de wereld geworden. De oude wijze Grieken, zeg ik als Pers, zijn onsterfelijk geworden in het filosofische en ethische denken.
Hun ethos, hun verblijfplaats, verschijnt aan ons in elke sportarena en in elke filosofische regel.
Brazilië 2014. De verslagene werd broederlijk omhelst. De Colombianen, die tot de laatste snik hadden gestreden, zaten verdwaasd te kijken naar de overwinnaar.
Naamloos
James David Rodriguez Rubio was ontroostbaar na afloop van de wedstrijd tegen Brazilië. Het stadion nam voor James een monsterlijke vorm aan, alsof hij daarin voor altijd naamloos zou verdwijnen.
De Brazilianen, de winnaars, kwamen naar James toe en omhelsden hem. De Italiaanse commentator zei vol passie: bellissimo, bellissimo.
Een sport zonder ethos is geen sport. De sportieve winnaar hoort ook de ethische winnaar te zijn. Je kunt ook op een verkeerd moment voor een verkeerd team juichen – en dat is mij overkomen. Tijdens Nederland-Mexico sprong ik op uit vreugde. Oeps… Mexico had gescoord!
Strafschoppen
Ik keek met gebogen hoofd naar mijn oranje-stam. In hun blikken las ik: het geeft niet, enige onnozelheid is ook ons niet vreemd. Daarna verloor ik mijn zekerheid.
Bij de volgende goal keek ik eerst naar de stam voordat ik mijn vreugde uitte. Ze zeiden: ja, nu mag het. Zo ging het: ja, nu.
Innerlijke onzekerheid is heel gevaarlijk. Ze wordt teweeggebracht door gebeurtenissen en persoonlijke ervaringen. De combinatie strafschoppen en Nederland hoort voor mij en voor velen tot het domein van onzekerheden.
Onsportief
De Costa Ricanen konden niet veel, maar hadden een bijzondere keeper. Hij had een legioen engelen op zijn schouders. Zonder deze door engelen beschermde sportman, had Nederland al lang een paar doelpunten gemaakt.
Achter ons, de oranje-stam, zaten een paar vervelende Duitsers. Ze hadden te veel gedronken en om ons te pesten, namen ze het op een onzinnige en onsportieve manier op voor Costa Rica. Het was duidelijk: ze mochten ons niet.
En toen die strafschoppen. Weer 1998. We stonden op en gingen helemaal achterin staan, achter die vervelende Duitsers te staan. Zo hadden we geen last van hun herrie en konden we straks met gebogen hoofd ongemerkt huiswaarts gaan.
Trauma
Na 120 minuten besloot de coach nummer 1 te wisselen voor nummer 23: Tim Krul in plaats van Jasper Cillessen. De doelmannen werden gewisseld, een onbegrijpelijk moment.
Was de paniek al uitgebroken? Maakten ze zich op om naar huis te gaan? De nachtmerrie van 1998 werd echt de overheersende factor.
In de Arena Fonte Nova van Salvador zou Nederland opnieuw door strafschoppen ten onder gaan. Het moge duidelijk zijn dat strafschoppen een onverwerkt trauma zijn, waarvan je niet zomaar wordt verlost.
Therapie
De onzekerheid en de nachtmerrie konden worden overwonnen, maar hoe? Niet door te praten of door therapie, maar door een overwinning onder dezelfde condities. Krul moest ons bevrijden in de stad van de verlossing: Salvador.
En hij deed het, Krul bevrijdde ons. De vervelende Duisters verdwenen. Natuurlijk gaan de lastpakken op tijd weg. Er waren alleen nog blije Nederlanders en blije Italianen.
De Italiaanse commentator was uitzinnig. Nederland werd de hemel ingeprezen. De stem op Radio 1 feliciteerde Nederland. De nacht was al aangebroken. Terwijl Italië in slaap viel, vierde Nederland het feest van de strafschoppen.
Mikpunt van kritiek
We hebben al gewonnen: we hebben de nachtmerrie van de strafschoppen naar het verleden verbannen.
Voetbal is politiek. Het resultaat telt. Niet de intentie bij een besluit, maar de gevolgen van een besluit tellen in het voetbal en de politiek. Hadden we verloren, dan had het iedereen het gehad over de keeperswissel, over het besluit van Louis van Gaal.
In dit geval zou Van Gaal worden aangeduid als de oorzaak van de mislukking, want niet zijn intentie maar de uitwerking van zijn besluit zou het mikpunt van kritiek worden.
Nu is het omgekeerd: het besluit pakte goed uit en daardoor is Louis een held. En nu: Messi versus Robben. Lang leve Robben.