De als eerlijk gepresenteerde handel in eerlijke keurmerken zet scholen in om zijn keurmerken aan de man te brengen en kinderen en ouders in te prenten dat handel niet eerlijk is, maar Max Havelaar wel.
Een jeugdig familielid vertelde een tijdje geleden dat ze een baan had gevonden bij Oxfam Novib. Nou ja, ze stond eigenlijk niet op de loonlijst bij de hulpclub Oxfam Novib, maar bij een bedrijfje dat keurmerken verkoopt voor Oxfam Novib.
Ze reisde het land af om in dienst van haar werkgever allerlei bedrijven en bedrijfjes te animeren om voor 2.750 euro een keurmerk van Oxfam Novib aan te schaffen. Als de deal was gemaakt, kon de koper op gezag van Oxfam Novib melden duurzaam te zijn, maatschappelijk verantwoord te ondernemen en meer van dat moois.
De wereld verbeteren
Dat brengt mij op de misschien niet zo eerlijke handel in keurmerken en meer in het bijzonder op de handel in keurmerken voor eerlijke handel.
De bekendste handelaar in dat keurmerk is de stichting Max Havelaar. Die zegt op te komen voor arme boeren in arme landen en verkoopt keurmerken aan bedrijven die producten verkopen die volgens Max Havelaar eerlijk in de handel zijn gekomen.
Dat mag natuurlijk allemaal. Als consumenten graag extra betalen voor koffie, thee, cacao of katoentjes als ze daarbij het idee hebben de wereld te verbeteren, dan staat ze dat vrij. Als Afrikaanse boeren denken dat ze een betere prijs krijgen door zich – tegen betaling, dat wel – aan te sluiten bij zoiets als Max Havelaar, ook prima.
Als iemand er handel in ziet goede bedoelingen van Nederlandse burgers te verbinden met de economische bedoelingen van Afrikaanse burgers, het mag allemaal.
Beroerde publiciteit
Nu is de handel in eerlijke handel wel een kwetsbare handel. Als de goedbedoelende Nederlandse burger erachter komt dat de Afrikaanse boer niet beter af is met zijn duurbetaalde Max Havelaar-spullen, zakt de handel in eerlijke handel in elkaar.
Als de consument erachter komt dat wat hij extra betaalt, vooral ten goede komt aan salarissen en kantoren van verkopers van keurmerken, is er ook een probleem.
Beroerde publiciteit bleek echter niet te vermijden. Tien jaar geleden toonde de Evangelische Omroep aan dat een grote inkoper van Fair Trade-spullen producenten helemaal niet beter betaalde dan de concurrentie en dat er gewoon zaken werden gedaan met de reguliere tussenhandel.
Duur kantoor
Wetenschappelijk onderzoek maakte aannemelijk dat Max Havelaar-boeren nogal eens slechter worden betaald, al zijn ze misschien wel zekerder van een minimumprijs. Fair Trade-handel kwam in het nieuws met wanbeleid en een duur directiekantoor.
Weer was er wetenschappelijke kritiek: dat boeren tientallen jaren aan het Max Havelaar-infuus liggen en er niet in slagen zich op de gewone markt te begeven. Het Nederlands Dagblad onthulde dat tweederde van wat Nederlanders extra betalen voor Max Havelaar-chocola, niet naar Afrika gaat, maar naar Max Havelaar.
Een beetje Max Havelaar laat het daar natuurlijk niet bij. Zodoende is er al weer jaren een campagne gaande waarbij de Fair Trade van Max Havelaar als de enige weg juiste weg naar gemoedsrust wordt gepropageerd.
En waaruit bestaat die campagne? Uit het verlenen van keurmerken! Die nieuwe keurmerken worden verstrekt aan gemeenten, bedrijven en scholen, als ze zich helemaal volgens de leer van Max Havelaar gedragen.
Evenementen
Al veertig gemeenten zijn er ingetrapt, maar ook steeds meer scholen verkondigen de leer van de voortreffelijkheid van Max Havelaar en mogen zich vervolgens ‘Fair Trade-school’ noemen.
Dat kost deze keer niets, maar gratis is het evenmin. Een greep uit de strenge eisen: er mag in school uitsluitend Fair Trade-thee en dito koffie worden gedronken en als het even kan, uitsluitend snoep en drank met het Fair Trade-keurmerk verkocht.
Een Fair Trade-school wordt verplicht de verkoop van Fair Trade-producten en de voortreffelijkheid van Max Havelaar actief uit te dragen, ook buiten de school. Er moet ook aan Fair Trade-evenementen worden deelgenomen. Een jury met presentator Jacobine Geel en PvdA-europarlementariër Agnes Jongerius kijkt of een school aan alle eisen voldoet.
De als eerlijk gepresenteerde handel in eerlijke keurmerken heeft dus de tere kinderziel ingezet om zijn keurmerken aan de man te brengen en kinderen en ouders in te prenten dat handel niet eerlijk is, maar Max Havelaar wel.
Dat schoolbesturen, leerkrachten en ouders daar instinken en dat de onderwijsinspectie het pikt, dat is pas een probleem.