Met de almaar groeiende macht van de Verenigde Staten werd ook het Witte Huis in Washington voortdurend gemoderniseerd, uitgebreid en versterkt. Een kennismaking met het huis van de Amerikaanse president, de beroemdste ambtswoning op aarde.
Als op 13 oktober 1792 de eerste steen van het Witte Huis wordt gelegd, voorzien weinigen dat hier het centrum van een wereldmacht wordt gebouwd. Washington, D.C., de nieuwe hoofdstad van de Verenigde Staten, is nog een modderpoel en de ambtswoning van de president is het eerste officiële gebouw dat daar in de steigers wordt gezet.
Ook de jonge republiek is dan nog werk in uitvoering. Hoewel het aantal aangesloten staten inmiddels met twee is uitgebreid naar vijftien, vormt een internationaal politiek toneel met dominante koloniale machten nog steeds een bedreiging voor het voortbestaan.
New York is de hoofdstad van de Verenigde Staten als in 1789 de eerste president George Washington wordt beëdigd. Dan al staat vast dat dit een tijdelijke situatie is. Eigenlijk moet de hoofdstad verhuizen naar een centralere en liefst ook neutrale plek, dat wil zeggen: een plek die niet ligt in één van de aangesloten staten.
Het Witte Huis als begin van Washington D.C.
De president krijgt het mandaat om een geschikte locatie aan te wijzen. Zijn keuze valt op een gebied aan de noordoever van de rivier de Potomac, het grensgebied van de staten Virginia en Maryland. Die staan het betreffende deel van hun grondgebied af, en op 17 juli 1790 bestempelt het Congres dit gebied als zetel van de federale regering.
Bescheiden noemt Washington de aanstaande hoofdstad de Federale Stad. Later bepaalt het Congres voor het gehele gebied de meer aansprekende naam District of Columbia, naar de Italiaan Christoffel Columbus die Amerika ‘ontdekte’, en ‘Washington’ voor de stad die het district zal domineren.
De nieuwe hoofdstad moet in 1800 officieel in gebruik worden genomen, en in de tussentijd zal Philadelphia de federale hoofdstad zijn. De Franse architect Pierre L’Enfant mag de hoofdstad inrichten. De stad ontstaat uit het niets, ontwikkeld op basis van een ambitieus plan met boulevards, pleinen en parken, en is op de groei ontworpen. De ruime opzet met hier en daar een groot overheidsgebouw in een leeg gebied maakt in de beginperiode op de eerste inwoners een wat potsierlijke indruk.
500 dollar voor de realisatie van het beroemdste huis ter wereld
Voor het ontwerp van het presidentiële onderkomen schrijft het lokale bestuur in 1790 een wedstrijd uit die door de Iers-Amerikaanse architect James Hoban wordt gewonnen. Hij krijgt een geldprijs van 500 dollar en bovendien op 18 juli 1792 de opdracht ‘de bouw van het huis van de president te overzien en te realiseren’.
Om kosten te besparen, telt het uiteindelijke gebouw twee verdiepingen in plaats van de geplande drie, en wordt voor de bouw een relatief goedkope steensoort gebruikt. Op 1 november 1800 neemt Amerika’s tweede president John Adams er als eerste zijn intrek. Lang geniet hij er niet van, want nog diezelfde maand verliest hij de presidentsverkiezingen en op 4 maart 1801 overhandigt hij de sleutels aan zijn opvolger Thomas Jefferson.
Bij oplevering is het gebouw nog niet voltooid: de meeste vertrekken zijn nog leeg en het dak lekt. Mevrouw Adams gebruikt de kale ruimtes om de was te drogen. Jefferson benut zijn ambtsperiode om de tuinen te ontwerpen en de binnenruimtes in te richten in de stijl van koning Lodewijk XVI. Die zit op de Franse troon als Jefferson in Parijs dient als Amerika’s ambassadeur. Maar omdat in de nieuwe republiek een taboe heerst op koningen, keizers en andere machtsbelusten, krijgt het interieur het politiek-correcte predicaat Federale Stijl.
Hoe het Witte Huis aan zijn naam komt
In 1814 steken Britse troepen de presidentiële woning in brand. Dolley Madison, echtgenote van president James Madison, weet het officiële portret van president Washington te redden, maar het gebouw gaat grotendeels in vlammen op.
Architect Hoban krijgt een jaar later de leiding over de herbouw van zijn creatie en mag daar bovendien de zogenoemde Zuidportiek aan toevoegen: de nog steeds kenmerkende halfronde uitbouw met neoclassicistische pilaren en sierlijke, gespiegelde toegangstrappen. De geblakerde buitenmuren worden wit geschilderd, en zo krijgt het gebouw in de volksmond de naam Witte Huis.
Totdat president Abraham Lincoln in 1865 wordt vermoord, is de beveiliging van de president minimaal. Hij ontvangt gasten in zijn werkkamer op de bovenverdieping van het Witte Huis, waar ook de privévertrekken zijn gevestigd. Op werkdagen is het een komen en gaan van bezoekers, die niet allemaal met groot ceremonieel worden ontvangen.
De Britse schrijver Charles Dickens beschrijft hoe hij zich in 1841 voor een bezoek aan president John Tyler meldt bij het Witte Huis. Het doet hem denken aan een Engels clubhuis dat nog te nieuw oogt, te weinig doorleefd. Als hij aan de deur klopt, verschijnt er niemand en is hij genoodzaakt zelf zijn weg naar de president te vinden.
Noodgedwongen verdere uitbouw
Voor een gezin met kinderen raakt het Witte Huis aan het begin van de twintigste eeuw aan de krappe kant. Vooral omdat de familieverdieping moet worden gedeeld met tientallen medewerkers die bovendien met typemachines, telefoons en telegrafen de hele dag lawaai maken. Nadat hij in 1901 met echtgenote en zes kinderen zijn intrek heeft genomen in de ambtswoning, geeft president Theodore (Teddy) Roosevelt daarom opdracht voor het ontwerpen van een aanbouw.
Het is de eerste versie van de West Wing, de Westvleugel, waar kantoren en vergaderzalen worden gevestigd, zodat de familie met meer rust en privacy in de Residentie kan leven. Roosevelt geeft het gebouw in 1902 officieel de naam Witte Huis. De huidige Westvleugel wordt in 1933 opgeleverd, nadat een brand in 1929 het oude kantoorgebouw heeft verwoest.
In 1942 wordt de huidige Oostvleugel opgeleverd. Die bestaat sinds 1902 al in een kleinere uitvoering. Maar als president Roosevelt tijdens de Tweede Wereldoorlog in 1942 op die plek een ondergrondse bunker wil aanleggen, heeft hij een dekmantel nodig om de bouwwerkzaamheden onopgemerkt te kunnen laten uitvoeren. Daarop besluit hij boven op de nieuwe bunker een grotere oostelijke vleugel te laten bouwen.
Blikvangers in het Witte Huis
De politieke activiteiten spelen zich tegenwoordig voornamelijk af in de West Wing. De beroemdste ruimte is de Oval Office, de officiële werkruimte van de president. Hier houdt hij besprekingen en ontvangt hij zijn gasten.
Een van de blikvangers is de Resolute Desk. President Rutherford B. Hayes krijgt het bureau in 1880 cadeau van de Britse koningin Victoria. Het is gemaakt van hout van het Britse schip HMS Resolute. Dit verlaten vaartuig wordt door de Amerikaanse marine op zee opgemerkt en vervolgens als teken van vriendschap aan de Britten teruggegeven. Het bureau krijgt wereldwijd bekendheid door de foto waarop het zoontje van president John F. Kennedy door het luikje aan de voorkant naar buiten kruipt. De meeste presidenten hebben dit bureau gebruikt, vooral in hun officiële werkruimte, soms in hun studeerkamer in de Residentie.
Via de werkruimte van zijn secretaresse bereikt de president vanuit de Oval Office de ruimte waar het kabinet vergadert. In het eerste kabinet van George Washington zitten vier ministers en vicepresident John Adams. Het kabinet van president Barack Obama telt in 2016 vijftien ministers, zes functionarissen met de rang van minister, en de vicepresident. De kabinetstafel die in 1970 door de zittende president Richard Nixon aan het Witte Huis wordt geschonken, biedt hun ternauwernood voldoende ruimte. Alleen de naaste medewerkers van de president hebben een kantoor in de westelijke vleugel. De kamers zijn klein, maar in politiek opzicht onbetaalbaar. Het is de bevestiging van politieke macht om te werken in de nabijheid van de president. Weinig medewerkers zijn bereid hun kleine kamer te verruilen voor een grotere en chiquere ruimte in een ander gebouw.
De vicepresident en zijn medewerkers zijn gehuisvest in het indrukwekkende Eisenhower Executive Office Building (EEOB) naast het Witte Huis. Als president Bill Clinton in 1993 aantreedt, maakt hij zijn belofte waar om vicepresident Al Gore een zware, zichtbare rol te geven. Gore krijgt dan ook, in aanvulling op zijn kantoor in het EEOB, als eerste vicepresident een kantoor in de Westvleugel dicht bij de Oval Office.
Rose Garden Rubbish
Een van de bekendste politieke tuinen is de Rozentuin van het Witte Huis, gelegen tussen de Oval Office en de Residentie. Als het weer het toelaat, worden hier veel ceremoniële evenementen georganiseerd. Een getergde president Bill Clinton legt er in februari 1999 een verklaring af nadat de Senaat hem heeft vrijgesproken van meineed en machtsmisbruik. In 1963 heeft hij in die zelfde tuin als zeventienjarige scholier president Kennedy de hand mogen schudden. Naar eigen zeggen heeft deze ontmoeting Clinton aangezet tot een politieke carrière.
Het illustreert dat ook luchtiger bijeenkomsten in de Rozentuin worden gehouden, zoals ontvangsten van maatschappelijke organisaties of prijsuitreikingen. Speechschrijvers worden in hun beginperiode veroordeeld tot het schrijven van teksten voor deze lichtere gelegenheden. Dit wordt ervaren als corvee, en dit proza wordt onder elkaar dan ook Rose Garden Rubbish (‘Rozentuinrommel’) genoemd.
Crisissituaties
Serieuzere bijeenkomsten worden gehouden in de kelder van de westelijke vleugel. Daar is de extreem beveiligde Situation Room gevestigd. Vanuit dit complex van vergaderruimtes leidt de president militaire operaties en stuurt zijn medewerkers aan in een crisissituatie. Bekend is de foto van president Barack Obama in deze ruimte als in mei 2011 aan de andere kant van de wereld terroristenleider Osama bin Laden wordt uitgeschakeld.
Een basale versie van deze ruimte is in 1961 aangelegd door Kennedy. Inmiddels is het een ultramodern centrum waar onder meer door middel van videoverbindingen met locaties over de hele wereld kan worden gecommuniceerd.
Rondvliegende kogels
In de Westvleugel ligt ook het perscentrum voor journalisten die het Witte Huis dagelijks volgen. Dit valt uiteen in twee ruimtes. In één ruimte hebben de journalisten hun werkplekken: kleine open bureaus waar zij kunnen schrijven, telefoneren en roddelen.
De ruimte ernaast is de Brady Persconferentiezaal. Deze biedt plaats aan ruim veertig journalisten, met stoelen in theateropstelling in rijen van zeven. Achter de journalisten is ruimte voor cameramensen en fotografen. De president staat op een klein podium met als achtergrond een blauw ovale schild met daarop een afbeelding van het Witte Huis. De ruimte is genoemd naar James Brady, de woordvoerder van president Ronald Reagan. Hij raakt ernstig gewond en blijvend invalide door rondvliegende kogels bij een aanslag op Reagan in maart 1981.
De ruimte waar het perscentrum is gevestigd, bood eerder plaats aan het presidentiële zwembad, in 1933 aangelegd voor de door polio geplaagde Franklin Roosevelt. Opmerkelijk genoeg is het president Nixon, met zijn obsessieve hekel aan de media, die in 1970 het initiatief neemt om op de plaats van het zwembad de pers nieuwe en moderne faciliteiten aan te bieden.
Belangrijke persconferenties worden verzorgd vanuit het hoofdgebouw van het Witte Huis. Dat heeft zes verdiepingen. De ruimtes op de begane grond en in het souterrain worden gebruikt voor formele bijeenkomsten. De bovenste verdiepingen vormen de Residentie, de woonruimte van de president en zijn gezin.
Laatste toespraak
De grootste ruimte in het Witte Huis is de Oostelijke Zaal, en maakt met zijn hoge plafond, grote kroonluchters en presidentiële olieverfschilderijen een statige indruk. De zaal is ontworpen voor grotere evenementen en bijeenkomsten. President Kennedy lag hier 24 uur opgebaard nadat hij door een aanslag om het leven kwam, maar ook worden hier grote diners verzorgd en concerten gegeven.
President Nixon hield hier zijn laatste toespraak als president op de ochtend van zijn gedwongen aftreden en zijn opvolger Gerald Ford werd even later in dezelfde ruimte beëdigd als nieuwe president, en hield er ook zijn inaugurale rede.
Diplomatie en inwendige verzorging worden gecombineerd aan de westzijde van het hoofdgebouw. Daar hebben in de Staatsdinerzaal de staatsbanketten en andere formele diners plaats als belangrijke gasten het Witte Huis bezoeken.
De president en de eregast zitten aan de hoofdtafel, die voor de open haard staat. Boven de schouw hangt een groot portret van een kritisch kijkende president Lincoln. Vaak is deze ruimte te klein om alle gasten een plek aan tafel te kunnen geven, en worden zij ook nog over andere ruimtes verspreid.
Op de schouders van reuzen
Inmiddels telt het Witte Huis 132 kamers. Vanaf hun officiële portretten kijken de voorgangers van de president in alle belangrijke ruimtes over zijn schouders mee. En hoewel vertegenwoordigers van verschillende politieke stromingen, zullen zij zich allen kunnen vinden in het gebed van de eerste bewoner. Die schreef op 2 november 1800 na zijn eerste overnachting in het Witte Huis in een brief aan zijn echtgenote:
I pray Heaven to bestow the best of blessings on this house and on all that shall hereafter inhabit it. May none but honest and wise Men ever rule under this roof.
‘Ik bid dat dit Huis en al die het hierna zullen bewonen, de beste van alle zegeningen mogen ontvangen. Opdat niemand anders dan eerlijke en wijze mensen onder dit dak zullen regeren.’