Evangelische christenen staan, ondanks alle controverses in het Witte Huis, nog steeds vierkant achter president Trump. ‘Hij zet zich voor ons in, de mensen in vergeten gebieden.’
Dit is de stem van het christelijke verzet.’ Pastor Ernie Sanders (71) opent zijn dagelijkse radioshow met stemverheffing. ‘We zitten in het eerste jaar van de herovering van Amerika! Dit moet weer het land van God worden!’
Sanders is met zijn evangelische talkshow The Christian Resistance al veertig jaar te horen op tientallen regionale radiostations in de Verenigde Staten. Elke doordeweekse avond zit de grijsharige geestelijke en lokale Tea Party-leider in een kleine studio in Cleveland in de staat Ohio.
In de aankondiging belooft de voice-over ‘de onverbloemde waarheid’. De Bijbel ligt voor hem, opengeslagen. Twee uur lang duidt Sanders – een zelfbenoemde fundamentalist – het nieuws door middel van het woord van God.
VIDEO Pastor Sanders tijdens de opening van zijn radioshow The Christian Resistance: ‘We pakken ons land terug’
Waarden van christendom bedreigd
‘We worden aangevallen door groepen die tegen christenen zijn,’ preekt hij met een bromstem. Sanders lepelt een reeks sociale thema’s op die hem zorgen baren: ‘Euthanasie, abortus, de opkomst van transgenders. Op elke hoek worden de waarden van het christendom bedreigd.’ Een beller, John uit Pennsylvania, wil zijn complimenten overbrengen. ‘Ga vooral zo door, uw stem moet worden gehoord door anderen.’
De radiopreker neemt geen blad voor de mond. Hij gaat tekeer tegen alles wat in zijn ogen niet christelijk is: van ‘de weerzinwekkende Obama’ tot ‘schijn-Republikeinen’, van moslims tot atheïsten. Sanders voelt zich gesterkt in zijn strijd door de verkiezing van Trump. ‘Ik zag een sterke tegenbeweging opkomen en heb Trump vanaf het begin aangemoedigd.’
Er zijn 28 miljoen kiezers in de Verenigde Staten die zichzelf omschrijven als evangelische christenen, de verzamelnaam voor diverse groepen protestanten die de Bijbel letterlijk proberen te interpreteren en de nadruk leggen op de persoonlijke bekering. Ze speelden een essentiële rol in de nipte verkiezingsoverwinning van Trump: 80 procent van de evangelische kiezers stemde op de New Yorkse zakenman. Daarmee deed hij het beter dan George W. Bush destijds, die zelf een herboren christen is.
Bijbelse analogie
Op het eerste oog is Trump een opvallende keus voor gelovigen: de bruuske vastgoedmagnaat trouwde drie keer, grossiert in scheldwoorden en vrouwonvriendelijke uitspraken en was lang een uitbater van casino’s. Hoewel hij zichzelf in speeches steevast als christen omschrijft, is Trump weinig in de kerk te vinden – in de hoofdstad moet hij nog steeds een gebedshuis uitkiezen.
‘De vraag op wie te stemmen, was eigenlijk niet erg lastig,’ zegt pastor Craig Bush (50) van de Grace Baptistenkerk in Martinsburg, een slaperig stadje met amper twintigduizend inwoners in de staat West Virginia. ‘Er was maar één kandidaat die tijdens de campagne het woord van God respecteerde. En dat was niet Hillary Clinton.’ In deze staat behaalde Trump zijn grootste overwinning: 67,9 procent van de kiezers stemde op de Republikein.
Bush, in het grijs gekleed, leidt zondagochtend de dienst in een gehuurd pand in een grotendeels leegstaand winkelcentrum. Weinig in de ruimte doet denken aan een kerk: voor Bush en zijn volgelingen draait geloof om wat de Bijbel voorschrijft, niet om christelijke symbolen.
De pastor vertelt de pakweg vijftig aanwezigen – vrijwel allemaal blank en Republikeins – dat iedereen zonden begaat en dat de president zeker geen uitzondering is. ‘Maar we moeten niet roddelen over het gedrag van anderen: het is aan God om te oordelen, niet aan ons.’ De sfeer is opgewekt.
Hoe geloviger, hoe lovender
> Waardering voor Trump, alle Amerikanen: 39 procent
> Waardering onder Amerikanen die wekelijks naar de kerk gaan, alle stromingen: 48 procent
> Waardering onder evangelische kiezers: 74 procent
Bron: Pew Research Center (juni 2017)
Heropleving christelijk geloof
‘Mijn man zit in het Witte Huis,’ zegt Wiley Watson (47) na de dienst met trots in zijn stem. De blonde vrachtwagenchauffeur draagt zijn zondagse kleren: een blauw pak, een wit overhemd en een das in de kleuren van de Amerikaanse vlag. Watson zegt niet zeker te weten of Trump is bekeerd. Het maakt hem eigenlijk niet uit. ‘Hij zet zich voor ons in, de mensen in vergeten gebieden. De christenen, de mijnwerkers, de houthakkers. Daar gaat het mij om.’ Zijn Vietnamese vrouw Mung knikt.
De voortdurende controverses rond Trump maken weinig indruk op de kerkgangers. Watson doet het af als ‘nepnieuws, verspreid door zijn tegenstanders’. ‘Pastor Bush vertelt ons altijd: kijk eerst naar wat de landelijke media berichten. Het tegenovergestelde ervan is de waarheid.’
West Virginia is arm. Bijna 30 procent van de inwoners leeft onder de armoedegrens, en voor velen is religie een belangrijk houvast. Acht op de tien zeggen christelijk te zijn, de meesten zijn protestant. De afgelopen jaren is het kerkbezoek dermate toegenomen dat regionale media spreken van een christian revival, een heropleving van het christelijke geloof.
Evangelische christenen in Witte Huis
Ook de pinkstergemeente nabij Martinsburg ziet steeds meer mensen komen, deze zondag zijn het er ruim boven de tweehonderd. Vooral oudere Amerikanen, veel jongeren hebben het gebied verlaten. Ze zingen luidkeels mee tijdens de dienst en bidden onder anderen voor de president. Pastor Chuck Donivan (52), een innemende man met grijs haar en een zachte stem, is ervan overtuigd dat ook Trump recent is getransformeerd.
Hij grijpt terug naar de bijbelse figuur Nebukadnezar, de heidense leider van Nieuw-Babylonië die zich omringde met wijze mannen als de profeet Daniël. In Donivans lezing is Trump de goddeloze leider die op het rechte pad wordt geholpen door de herboren christenen in het Witte Huis, door ministers als Betsy DeVos (Onderwijs), Jeff Sessions (Justitie) en Rick Perry (Energie). ‘Hij is nu een van ons.’
Een grote rol lijkt weggelegd voor vicepresident Mike Pence, een uitgesproken evangelische christen. Zijn bekendste uitspraak – ‘Ik ben een christen, conservatief en een Republikein, en in die volgorde’ – valt goed in plaatsen als Martinsburg. ‘Mede dankzij de aanwezigheid van Pence zie ik de toekomst positief in. Dit is onderdeel van Gods plan voor ons,’ zegt Donivan. Een kerkganger komt tussenbeide: ‘We leven in profetische tijden!’
Pragmatische keus
Evangelische steun voor Trump was niet altijd vanzelfsprekend. Tijdens de Republikeinse voorverkiezingen waren veel kerkleiders kritisch over Trump, zegt politicoloog Jim Guth (62) van de Furman University in South Carolina. ‘Sommigen sloten zich aan bij de Never Trump-beweging, anderen onthielden zich van een stemadvies. Ze hadden moeite met zijn grove taalgebruik en zijn omstreden verleden.’
Veruit de meeste evangelische kerkgangers, die een kwart uitmaken van het totale aantal kiezers, stemden uiteindelijk ‘gewoon’ op de zakenman en televisiepersoonlijkheid. Niet verrassend, vindt Guth: ‘Als je kijkt naar het karakter van Trump en zijn daden in het verleden, dan is dat opvallend. Maar als je puur kijkt naar de politieke overtuigingen van deze kiezers, dat zijn typische Republikeinen. Of het nu gaat om sociale thema’s als abortus of de opvatting dat de overheid een kleinere rol moet spelen.’
En de president betaalt de steun van conservatieve christenen vooralsnog dubbel en dwars terug. In zijn eerste maanden kondigde hij beperkingen aan op federale financiering voor abortus, tekende hij een decreet om kerken meer ruimte te geven voor politieke activiteiten en vulde hij zijn kabinet met diepgelovige politici. ‘Trump heeft zijn kiezers op allerlei manieren weten in te pakken,’ zegt Guth, ‘vooral door cosmetische veranderingen en slimme retoriek.’
Perfecte president voor evangelische christenen
Zijn meest invloedrijke besluit: de benoeming van rechter Neil Gorsuch in het Hooggerechtshof. De komst van Gorsuch betekent dat conservatieve rechters in de voorzienbare toekomst in de meerderheid zijn – en dus een overwicht hebben bij beslissingen over gevoelige onderwerpen als homorechten en abortus. Het verklaart deels waarom evangelische kiezers Trump na zijn eerste maanden een hoog rapportcijfer geven: dit in tegenstelling tot de rest van de bevolking.
Het is afwachten of die steun de komende jaren zo groot zal blijven. Politicoloog Guth voorspelt dat Trumps economische plannen de relatie met zijn kiezers onder druk zullen zetten. ‘Veel van zijn aanhangers zijn armer dan gemiddeld en afhankelijker van de overheid. Als Trump het mes zet in het sociale vangnet of de gezondheidszorg, dan kan dat pijn gaan doen.’
Een andere mogelijke bedreiging is de grote populariteit van Pence. Terwijl Trump zich van controverse naar controverse knokt, doet de gesoigneerde vicepresident zijn werk op de achtergrond. Guth noemt Pence ‘de perfecte president voor evangelische christenen’. ‘Als er een moment komt waarop Pence hun steun kan gebruiken – bijvoorbeeld als Trump onder vuur komt te liggen – dan kan dat tegen de president gaan werken.’
Wilt u regelmatig updates over alle ontwikkelingen in het Witte Huis? Meld u dan aan voor de nieuwsbrief >
‘Trump is een engel
Vooralsnog getuigen de meeste kerkgangers van een enthousiast ongeduld. Vrachtwagenchauffeur Watson zegt te hopen dat banen voor mijnwerkers terugkomen naar zijn staat. Pastor Donivan van de pinkstergemeente ziet graag dat Trump grote delen van Obama’s buitenlandbeleid terugdraait. Hoog op zijn lijst: de relatie met Israël verbeteren. ‘Het zou geweldig zijn als Trump de ambassade verplaatst van Tel Aviv naar Jeruzalem. Dat zou Amerika zegenen.’
Vooral Sanders, de radiopreker die zich verzet tegen alles wat volgens hem tegen de Bijbel indruist, heeft een lange wensenlijst. Hij noemt Trump zonder blikken of blozen ‘een engel vergeleken met Obama’. Al heeft hij ook wel wat te klagen over de president: ‘Ik hoorde hem zeggen dat het homohuwelijk nu eenmaal onderdeel is van de wet en dat hij dat wil respecteren.’
Het is intussen na middernacht en Sanders vervolgt. ‘Trump weet toch wel dat het enige ware oordeel in de Bijbel staat?’ Hij denkt even na en onderdrukt een geeuw. ‘Ik noem hem altijd een babychristen, die onze hulp nog nodig heeft. Gelukkig zijn we nog maar net begonnen.’
Elsevier Weekblad Speciale Editie: Trumps wereld
Waar gelooft Trump in en wat wil hij in het Witte Huis bereiken? Alles over het opmerkelijke presidentschap van Donald Trump, zijn denkbeelden en entourage leest u in de special Trumps Wereld. Deze rijk geïllustreerde uitgave telt 100 pagina’s en kost € 8,95.
Bestel Trumps Wereld hier.
Wilt u wekelijks het laatste nieuws over Amerika ontvangen? Meld u dan aan voor onze nieuwsbrief van American Dreamers!