Update 2 juni 2020: De Amerikaanse president Donald Trump zei zondag dat hij de links-radicale protestbeweging Antifa als een binnenlandse terreurgroep bestempelt. Volgens Trump is Antifa deels verantwoordelijk voor de rellen, plunderingen en brandstichtingen in de Verenigde Staten. In 2017 interviewde Amerika-correspondent Emile Kossen de Antifa-expert en -sympathisant Mark Bray, die ‘Antifa. Het handboek voor de antifascisten’ schreef. Lees het interview hier terug.
Terwijl de meeste antifascisten zo anoniem mogelijk strijden tegen extreem-rechts, schuwt academicus Mark Bray de aandacht niet. Hij verdedigt openlijk hun gewelddadige werkwijzen. ‘We moeten leren van de geschiedenis.’
Een maand of twee geleden had nog vrijwel niemand in Amerika van Mark Bray (35) gehoord. Tot de geschiedenisprofessor aan Dartmouth College zich afgelopen zomer mengde in de discussie over extreem-rechts en de groep die daar recht tegenover staat, de antifascisten.
Na de rellen in Charlottesville, waarbij figuren van alt-right door de stad marcheerden en één persoon werd gedood door een man met nazisympathieën – was Bray op Amerikaanse tv-zenders te zien als antifa-expert. Zijn omstreden argument: geweld tegen uitspattingen van extreem-rechts is vaak acceptabel.
Op bezoek in Washington D.C. herhaalt Bray – een onopvallende verschijning met kort zwart haar en een bril – die stelling. ‘Amerikanen die zich aangevallen voelen door extreem-rechts, moeten zich kunnen verdedigen. Het fascisme is niet zomaar een mening vergelijkbaar met andere stromingen. Een militante vorm van antifascisme is een redelijk antwoord.’
Nikki Sterkenburg over antifascisten in Nederland>
Intimidatie en geweld
Onlangs kwam Bray’s werk Antifa. ‘Het handboek voor de antifascisten’ uit. Hij sprak met 61 aanhangers in Europa en Amerika en liet ze hun drijfveren en doelen beschrijven (zie ‘Geheimzinnige actievoerders’). Bray hanteert daarbij een gekleurde bril: de auteur – eerder actief in de Occupy Wall Street- beweging – heeft een duidelijke sympathie voor de antifa. Hij noemt zijn boek ‘een partijdige oproep om een nieuwe generatie antifascisten de nodige kennis bij te brengen’.
Het eerste deel van het boek behandelt de wortels van het antifascisme in Europa. ‘De geschiedenis toont aan dat je niet alles kan laten afhangen van het gebruiken van argumenten,’ stelt Bray in een gesprek met Elsevier. ‘Dat was onvoldoende in Europa in de jaren twintig en dertig en we kunnen er niet vanuit gaan dat het nu wél genoeg is.’
Geheimzinnige actievoerders De moderne variant van het antifascisme, dat zo’n honderd jaar geleden in Europa opkwam, is een linkse stroming die strijdt tegen extreem-rechts. Antifa heeft geen duidelijke leiders, maar is een losse alliantie van onder anderen communisten, anarchisten, socialisten en antiracisten. De beweging wil koste wat het kost voorkomen dat extreem-rechts een platform krijgt. Demonstranten, veelal gemaskerd, zijn niet bang om daarbij geweld te gebruiken. Mede door het geheimzinnige karakter van de groep zijn er geen betrouwbare cijfers van het aantal aanhangers.
Vooral sinds de verkiezing van president Donald Trump zijn antifascisten in de Verenigde Staten zeer zichtbaar. Demonstranten verzetten zich tegen alles wat ze zien als voorbeelden van extreem-rechts, en dat begrip nemen ze ruim. President Trump, zijn aanhangers, de media en de politie: antifascisten zien om elke hoek een vijand. Intimidatiepraktijken en geweld worden niet geschuwd om de tegenstanders monddood te maken.
Bray geeft toe dat dit verder gaat dan alleen zelfverdediging. Antifascisten gebruiken ook preventief geweld, volgens de demonstranten voor een goed doel. ‘Een aanhanger in Baltimore stelde dat antifascisten met geweld een burgeroorlog willen voorkomen. Hij zei: ‘We vechten met onze vuisten, zodat we niet hoeven vechten met messen. We vechten met messen, zodat we niet hoeven vechten met geweren. We vechten met geweren, zodat we niet hoeven te vechten met tanks.’
Het leverde dit jaar al een aantal nare incidenten op. Toen de omstreden rechtse spreker Milo Yiannopoulos naar Berkeley kwam, trokken vele honderden antifascisten naar de universiteit om dat te voorkomen. Met honkbalknuppels en andere wapens veroorzaakten de gemaskerde demonstranten clashes. Bij de inauguratie van Trump vernietigden antifascisten winkelpanden in de binnenstad van Washington D.C. Meer dan tweehonderd demonstranten werden opgepakt.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Gevaar voor de rechtsstaat
Zijn de gewelddadige antifascisten zelf geen gevaar voor de rechtsstaat door sommige mensen rechten als de vrijheid van meningsuiting te ontzeggen? Bray verschuilt zich achter de antifascisten die hij interviewde. ‘Een deel van hen zegt inderdaad: “Niet alle meningen zijn gelijkwaardig, en voor fascisten moet er geen vrijheid van meningsuiting zijn.” Dit zijn revolutionairen die zich niet gebonden voelen aan de liberale rechtsstaat. Ze vragen de overheid niet eens om fascisten te censureren, omdat ze ervan uit gaan dat de instituties gevuld zijn met blanke nationalisten.’
Censuur op het vrije woord? Amerikaanse universiteiten onder vuur
‘Een tweede grote groep waardeert wel degelijk de uitwisseling van ideeën en de vrijheid van meningsuiting, tot het punt dat die worden gebruikt om specifieke groepen te discrimineren en aan te vallen.’ Bray zegt zelf ‘een groot voorstander’ te zijn van de vrijheid van meningsuiting, bijvoorbeeld op universiteiten, maar voegt er meteen aan toe: ‘Het fascisme heeft zich laten zien als de grootste vijand ervan.’
Ook bij de vraag of het gebruik van geweld veel meer geweld zal uitlokken, probeert Bray de logica van de antifascisten te verdedigen. ‘Veel linkse media portretteerden Trump na de verkiezingen simpelweg als een fascist. Laten we zeggen dat dit klopt. Is het dan genoeg voor mensen om memes (grappig bedoelde plaatjes op internet, vaak met een politieke boodschap, red.) te maken voor Twitter? Of is een grootschalig protest dan beter? Misschien is het dan eigenlijk wel een logische reactie om hier en daar wat spullen te vernietigen.’
Geliefd en verguisd
Het boek maakt veel los in Amerika. Bray’s universiteit bracht een statement naar buiten waarin afstand wordt genomen van diens opmerkingen over geweld. Rechtse media als Fox News en Breitbart schertsen dat Bray meer een ultralinkse activist is dan een historicus. De auteur ontving via sociale media doodsbedreigingen.
Maar voor anderen is Bray een held. Het boek is een van de eerste pogingen om de Amerikaanse antifa te ontleden. Omdat ze zoveel mogelijk anoniem opereren, is het nog altijd een relatief onbekende groep. Zijn werk werd positief beoordeeld door onder meer The New Yorker en The Washington Post. Meer dan honderd collega’s op Dartmouth College ondertekenden een steunbetuiging. En op een vrijdagavond wordt hij in Washington D.C. aangeklampt door tientallen fans.
De vraag die niet wordt beantwoord in het boek, is hoe groot de dreiging van fascisme en extreem-rechts in Amerika nou echt is. ‘Ik geloof niet dat de huidige regering fascistisch is,’ zegt Bray. ‘Maar kijk naar alle aandacht die alt-right krijgt en de invloed die dat heeft op de president.’
Hij pauzeert even. ‘Antifascisten willen zich voorbereiden op het slechtst mogelijke scenario. Benito Mussolini begon ook ooit met 250 aanhangers. Fascisten kunnen het best worden tegengehouden als ze nog zwak zijn.’
Wilt u wekelijks het laatste nieuws over Amerika ontvangen? Meld u dan aan voor onze nieuwsbrief van American Dreamers!