In zijn nieuwe film BlacKkKlansman neemt Spike Lee (61) opnieuw huidskleur en discriminatie onder vuur. ‘Racisme leer je echt niet in de baarmoeder.’
Het woord entertaining heeft een problematische klank voor Spike Lee. Als filmregisseur wil hij de bioscoopganger natuurlijk vermaken. Ook zijn nieuwe film BlacKkKlansman is weer geestig en gevat: entertaining. Maar complimenteert een journalist hem met die term, dan kijkt hij sceptisch tijdens een persontmoeting in Beverly Hills.
Meld je hier gratis aan voor de Amerika Update, de wekelijkse nieuwsbrief met de laatste ontwikkelingen over de Verenigde Staten. Elke vrijdag in je mailbox.
Kleur, racisme, ongelijkheid en geweld zijn vaste ingrediënten in de films van Lee, ook in de nieuwe productie. ‘Bedankt, maar niet alles is vermakelijk in deze film. Ik bedoel, kijk naar de coda.’ Dat is een montage van actuele nieuwsbeelden, waarin we gewelddadige protesten in Charlottesville in 2017 te zien krijgen. Het is net als met zijn eerste, hippe hitfilm, Do the Right Thing (1989): ‘Daarin is het onderwerp ook serieus en het eindigt met de moord op het personage Radio Raheem, gewurgd door de politie.’
Krankzinnig plot
In het wonderlijke en waargebeurde BlacKkKlansman speelt John David Washington de rol van Ron Stallworth, de eerste zwarte politie-inspecteur in het conservatieve Colorado Springs in de Rocky Mountains. Washington – de zoon van meesteracteur Denzel Washington – acteert met innemende souplesse. En met geloofwaardigheid, ook als hij zich aan de telefoon voordoet als een racistische sympathisant van de anti-zwarte haatgroep de Ku Klux Klan (KKK).
Inside HollywoodDiederik van Hoogstraten (1969) is lid van de Hollywood Foreign Press Association in Hollywood en stemt voor de Golden Globes. Hij bespreekt op deze plek elke week nieuwe films en series.
Diederik van Hoogstraten met Spike Lee (rechts)
Met zijn blanke collega Flip Zimmerman (Adam Driver) verzint hij een manier om bij de KKK te infiltreren. Stallworth doet zich telefonisch voor als een blanke racist om zo de jonge David Duke, een nog altijd omstreden KKK-kopstuk, voor zich in te nemen. Omdat Stallworth zwart is, wordt Zimmerman aangewezen om in zijn plaats naar de geheime ontmoetingen van de KKK te gaan. Wat voor de Joodse Zimmerman ook weer geen eenvoudige klus is, gezien de KKK tevens anti-Joods is.
Hun krankzinnige plot om de KKK binnen te dringen en ontmaskeren, moet natuurlijk fout gaan. Maar tot dat moment is de film een combinatie van spannend drama en onwaarschijnlijke comedy. De recensies zijn lovend in Amerika en op het filmfestival in Cannes won de film dit voorjaar de juryprijs.
Haatdragende personages
Het grootste deel van het acteursensemble is blank. In de politiek-correcte cultuur die Amerika nu is, kan het ‘n-woord’ niet. Toch moesten de acteurs het woord nigger vaak uitspreken, zo droeg de regisseur hun op. ‘De blanke acteurs hadden moeite met het n-woord. Ik moest ze ervan te zien overtuigen dat zij dit niet zélf zeiden – dat het hun personage was.’
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Toen Lee Do the Right Thing regisseerde, ging het hier ook al over met acteur John Turturro, vertelt hij. ‘Soms is het gewoon onderdeel van je werk. Soms is het nodig. Ik vind dat je je geen zorgen moet maken wat mensen zullen zeggen als je een verschrikkelijk, haatdragend personage speelt.’
Aangeleerd racisme
De klein gebouwde spraakwaterval die ook op 61-jarige leeftijd nog kwistig strooit met alle mogelijk variaties op het woord motherfucker, is wel blij met de timing van zijn film. De première was een jaar na de rellen rond de Unite the Right-demonstratie in Charlottesville. In het Witte Huis zit president Donald Trump, die Lee consequent Agent Orange noemt, naar diens haarkleur en het gelijknamige gifgas dat Amerika in Vietnam gebruikte. Trump aarzelde lang voordat hij echt afstand nam van KKK-leider David Duke. Allemaal aanknopingspunten voor een soms pijnlijke comedy over kleur en onderdrukking, vindt hij.
Racisme is aangeleerd, en zijn films kunnen de wereld wellicht een zetje geven in de goede richting, hoopt Lee. ‘Racisme leer je echt niet in de baarmoeder. Het is iets wat we meekrijgen’ – en dus ook weer kunnen afleren.
Hitpotentie
Of deze specifiek Amerikaanse film het goed zal doen buiten de Verenigde Staten? Amerikaanse filmdistributeurs en niet-Amerikaanse journalisten, zeker in Europa, hebben lang geleund op het cliché dat ‘zwarte films’ geen publiek vinden. Dat was nooit waar. Of beter, het was een self-fulfilling prophecy: als films niet uitkomen en geen persaandacht krijgen, dan doen ze het ook niet goed in Nederland, Spanje of Japan. Er was zelden budget voor buitenlandse rechten voor zwarte films, wat weer betekende dat er in algemene zin minder geld beschikbaar was voor dat genre.
Maar de onafhankelijke Oscar-winnaar Moonlight (2017) en superheldenfilm Black Panther van eerder dit jaar hebben nog eens onderstreept dat films van zwarte filmmakers met zwarte hoofdrolspelers over zwarte thema’s wel degelijk hits kunnen worden. Is waar, zegt Lee, maar: ‘Elke tien jaar krijg ik wel een telefoontje: het is de motherfucking wederopstanding van de zwarte cinema! Gevolgd door een droogte van negen jaar.’
Toch, door Black Panther is dat aan het veranderen, beaamt hij: die film heeft ruim 1 miljard euro opgeleverd, waarvan bijna de helft in landen buiten de Verenigde Staten. ‘Dus die oude leugens kunnen niet langer worden gebruikt om zwarte filmmakers buiten de deur te houden.’
BlacKkKlansman van Spike Lee is nu te zien in de bioscoop