Iedereen concentreert zich op de nieuwe machtsverhoudingen in Washington na de tussentijdse verkiezingen op 6 november. Maar er staat veel meer dan dat op het spel, stellen Maarten Katsman en Alex Krijger.
Bepalende verkiezingen
Op dinsdag 6 november kiezen Amerikanen al hun 435 Afgevaardigden en 35 van de 100 Senatoren. Deze tussentijdse verkiezingen, de midterms, worden wel beschouwd als referendum over president Donald Trump. Maar op de achtergrond en voor de langere termijn speelt er veel meer: de individuele staten houden ook verkiezingen voor een reeks posten die het electorale landschap en daarmee de landelijke politiek in de Verenigde Staten ingrijpend kunnen veranderen.
Maarten Katsman (1984)
is historicus en gespecialiseerd in Amerikaanse geschiedenis. Hij is eindredacteur van Atlantisch Perspectief, het Nederlandse tijdschrift over trans-Atlantische betrekkingen.
Alex Krijger (1967)
is vice-voorzitter van de Atlantische Commissie. Vorig jaar verscheen zijn boek JFK: idealist zonder illusies. Actuele ideeën van John F. Kennedy over politiek, democratie en leiderschap.
Elke tien jaar is er in de Verenigde Staten een census (volkstelling). Op basis daarvan wordt de verdeling van Afgevaardigden bepaald die elke staat naar het Congres in Washington D.C. mag sturen. Dat moment wordt ook gebruikt om de districten die de Afgevaardigden vertegenwoordigen opnieuw in te delen. Ook de districten in de staatspolitiek worden aangepast.
Slim tekenen
Door gerrymandering – het herindelen van kiesdistricten op meestal geografisch onlogische wijze – kunnen kiesdistricten zo worden bijgeschaafd dat een bepaalde partij een sterkere positie heeft dan je op basis van haar totaalaantal kiezers zou verwachten. Door bijvoorbeeld kiezers van partij A zo veel mogelijk bij elkaar te stoppen in één district, maakt partij B meer kans in alle andere districten. Ter illustratie: twaalf van de zestien Afgevaardigden van Ohio zijn Republikeins, terwijl die partij over de hele staat gemeten slechts 56 procent van de stemmen kreeg.
Lees het verhaal uit het weekblad: ‘De eerste echte test voor Trumps revolutie’
Wie bepaalt de nieuwe grenzen van de kiesdistricten? Juist: de staten zelf. Soms door onafhankelijke commissies, maar vaak door de volksvertegenwoordiging in een staat, met een vetorecht voor de gouverneur. De volgende census is in 2020, de volgende herindeling van districten is in 2021. Veel van de lokale politici die daarvoor verantwoordelijk zijn, worden dit jaar gekozen.
Weer een tegenslag of eindelijk winst voor de Democraten?
Momenteel zijn de Democraten in het nadeel: om een meerderheid in het Huis van Afgevaardigden te behalen, moeten ze ongeveer 11 procentpunten méér stemmen krijgen dan de Republikeinen (en niet simpelweg een meerderheid van 50+1), door de manier waarop de districten zijn ingedeeld. Want in 2012 wonnen de Republikeinen een meerderheid van 33 zetels, terwijl ze minder dan de helft van het aantal stemmen kregen. Het is voor de Democraten dus van groot belang om dit jaar lokaal goede resultaten te halen, zodat na 2021 de kansen op een sterkere positie in het Huis toenemen.
De mogelijkheden zijn er. Van de 36 gouverneurs die dit jaar verkiesbaar zijn, zijn er 26 Republikeins. Democraten kunnen hier dus vooral winnen. Peilingsbureau FiveThirtyEight verwacht dat na 6 november 24 gouverneurs Democraat zijn, net iets minder dan de helft van het totaal. Maar die 24 gouverneurs vertegenwoordigen wel 196 miljoen Amerikanen, tegen 133 miljoen onder Republikeinse leiding. Dat geeft Democratische gouverneurs invloed op meer kiesdistricten dan hun Republikeinse collega’s.
Meer dan 6.000 lokale zetels staan op het spel
Van de 50 staten hebben 49 een volksvertegenwoordiging die uit twee Kamers bestaat, vergelijkbaar met het federale Congres. In 30 staten wordt minstens de helft van hun Senaat gekozen, en die Senatoren beslissen mee over de nieuwe districten. Afgevaardigden hebben net als landelijk het geval is een termijn van twee jaar en dus geen directe invloed op redistricting. Toch hebben overwinningen nu invloed op het proces na 2020: in de Amerikaanse politiek hebben zittende vertegenwoordigers vaak voordeel ten opzichte van uitdagers. Winnaars dit jaar hebben daarom meer kans om ook na 2020 deel uit te maken van het proces.
Meld je hier gratis aan voor de Amerika Update, de wekelijkse nieuwsbrief met de laatste ontwikkelingen over de Verenigde Staten. Elke vrijdag in je mailbox.
Van de in totaal 7.383 zetels in de staten zijn er nu 4.134 Republikeins (56 procent); 6.073 zetels in 87 van de 99 wetgevende organen zijn dit jaar verkiesbaar. De lokale verkiezingen dit jaar bepalen mede de electorale kansen tot 2030. Tussen 2008 en 2012 verloren de Democraten 1.000 vertegenwoordigers in de staten. Dat verlies zou je als het begin kunnen zien van de tegenslag die ze in 2016 te verduren kregen.
Natuurlijk, de midterms zullen vooral gaan over de vraag wie de macht krijgt in het nieuwe Congres. Op langere termijn wordt dat echter niet zozeer bepaald in de bubbel van Washington DC, maar vooral door vertegenwoordigers van plekken als Flint in Michigan en Vredenburgh in Alabama. Zoals voormalig Speaker van het Huis van Afgevaardigden Tip O’Neill al zei: ‘All politics is local‘.