Op 5 december was er een bijeenkomst van ministers van Buitenlandse Zaken op het NAVO-hoofdkwartier in Brussel. Roberta Haar vraagt zich af welke concrete resultaten er zullen voortkomen uit deze ontmoeting.
(For English version press here)
Wat mogen we verwachten na de decemberbijeenkomst op het NAVO-hoofdkwartier? Zijn de ministers die aanwezig waren in staat om brede internationale steun te vergaren voor een toekomstig beleid dat de belangen van de alliantie in belangrijke regio’s of belangrijke kwesties kan bevorderen? Of kunnen we beter de verwachtingen naar beneden bijstellen? De vergadering volgde immers kort op een Twitter-aanval van de Amerikaanse president Donald Trump op een belangrijk lid van de NAVO-alliantie: de Britse premier Theresa May.
De pluspunten
Het doel van de bijeenkomst was om te bespreken hoe de NAVO beter in staat zal zijn om een breed scala aan defensie- en veiligheidskwesties effectief aan te pakken, en om de volgende NAVO-top in juli 2018 voor te bereiden. Een positieve uitkomst is dat de samenwerking tussen de NAVO en de Europese Unie (EU) wordt versterkt, zoals al was voorgenomen in de gezamenlijke slotverklaring van de NAVO-top in Warschau in juli 2016. Van de 42 maatregelen waarover in Warschau overeenstemming werd bereikt, is cyberveiligheid een gebied waarop de samenwerking goed functioneert.
De EU heeft ook nieuwe maatregelen vastgesteld op bijvoorbeeld het vlak van de mobiliteit van NAVO-troepen in EU-lidstaten. In het kader van Operation Atlantic Resolve – de missie waarbij voortdurend militaire oefeningen worden gehouden in Oost-Europese landen in reactie op Ruslands agressieve houding in Oost-Europa – blijven de Verenigde Staten een ruime aanwezigheid van Amerikaanse militairen in Europa handhaven.
De leden van de alliantie hebben goede redenen om samen te werken om zo de terroristische dreigingen op hun grondgebied tegen te gaan en om andere mondiale problemen en bedreigingen aan te pakken, zoals Noord-Korea, de laatste IS-strijders in het Midden-Oosten, en de veiligheidssituatie in Afghanistan. De veiligheid van de ‘randen’ van Europa was ook een belangrijke kwestie tijdens de bijeenkomst. Er werd gesproken over hoe om te gaan met ballistische raketbedreigingen en hoe een nauwe band kan worden opgebouwd met [niet-NAVO-lidstaat, red.] Georgië en met Montenegro, dat in juni van dit jaar tot de NAVO toetrad. Gezien deze toetreding en de hoop van Georgië om ooit ook te lid mogen worden van het defensieverband, is het duidelijk dat de NAVO nog altijd een aantrekkelijk bondgenootschap blijft. Het betekent ook dat landen die in de toekomst willen toetreden, zich echt zullen moeten inspannen om te hervormen en moderniseren. Iets wat hopelijk tot veel positieve bijeffecten zal leiden.
Minpunten
Helaas contrasteren diplomatieke beleefdheden, zoals die terugkomen in de Warschau-verklaring, nog steeds met de werkelijke staat van de trans-Atlantische betrekkingen. En dat baart zorgen. Deze hachelijke situatie wordt het meest duidelijk door de positie waarin de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rex Tillerson zich bevindt.
Eind november, als voorbereiding op zijn reis naar Brussel, hield Tillerson een toespraak in het Woodrow Wilson Center in Washington. Zijn speech bevatte talloze historische voorbeelden van de sterke band tussen Europa en de Verenigde Staten en was een krachtige herformulering van de Amerikaanse toewijding aan de verdediging van Europa. Hoewel Tillerson persoonlijk gelooft dat de toewijding van Amerika aan zijn Europese bondgenoten rotsvast is, stuitten zijn woorden in Brussel op ijzige reacties.
Een van de belangrijkste redenen waarom Tillersons collega’s zijn mooie woorden met glazige blik aanhoorden, is dat Tillerson politiek gezien ten dode is opgeschreven. De spanning tussen president Trump en buitenlandminister Tillerson werd het afgelopen jaar steeds duidelijker. Met als hoogtepunt de recente lekken uit het Witte Huis dat Tillerson zou worden ontslagen en vervangen door CIA-directeur Mike Pompeo. De opwinding die dit veroorzaakte in Washington leidde ertoe dat Trump de volgende dag alles ontkende. Maar de boodschap was duidelijk: Tillerson geniet niet langer het vertrouwen van zijn baas. Waarom zou iemand in Brussel dan nog denken dat Tillersons woorden het Amerikaanse beleid weerspiegelen?
Een tweede reden waarom Tillerson niet meer in staat lijkt om de Amerikaanse diplomatie te leiden, is dat hij alle geloofwaardigheid heeft verloren op zijn eigen ministerie en bij de leden van de Senaatscommissie Buitenlandse Betrekkingen. Tijdens zijn toespraak in het Woodrow Wilson Center werd Tillerson gedwongen om zich te verdedigen tegen de aantijging dat hij het ministerie van Buitenlandse Zaken ‘uitholt’ door bezuinigingen. De ingrijpende interne reorganisatie die Tillerson kort na zijn aantreden begon, leidde voor een forse daling van het moraal op het ministerie. Een van de gevolgen is dat zijn ambtenaren in een ongekend tempo ontslag nemen. De situatie leidde er zelfs toe dat The New York Times Tillerson beschuldigde ‘oorlog tegen diplomatie te voeren’. Helaas betekent het niet-functioneren van het ministerie van Buitenlandse Zaken dat Amerika momenteel geen werkend diplomatiek instrument heeft om op het wereldtoneel in te zetten.
Tot slot kan dankzij Trumps aanhoudende gebrek aan ‘enthousiasme’ voor bestaande afspraken en allianties elke Amerikaanse toezegging op het moment in twijfel worden getrokken. Daar komen Trumps verregaande onwetendheid over buitenlandse zaken en een onrustig Washington nog eens bij. De recente persoonlijke aanval van Trump aan het adres van premier Theresa May is een voorbeeld van die onrust. Trump sloeg terug toen May de president terechtwees over het retweeten van nepvideo’s van islamitisch geweld die waren geplaatst door de extreem-rechtse politieke partij Britain First. In plaats van zijn ongelijk toe te geven, koos Trump ervoor de leider van een van Amerika’s naaste en meest loyale bondgenoten te kleineren.
Contrast met warme woorden
Uiteindelijk betekent Trumps desinteresse in buitenlandse zaken dat noch hij, noch Tillerson een strategie of visie heeft geformuleerd voor de Amerikaanse belangen in de wereld en hoe deze zich verhouden ten opzichte van de NAVO. De stevige onenigheid tussen Amerika’s nauwste bondgenoten over zaken als het nucleaire Iran-akkoord (dat wordt gezien als hoogtepunt van Europese diplomatie) en de erkenning door de Verenigde Staten van Jeruzalem als de hoofdstad van Israël, schetst – samen met Trumps ambivalente houding tegenover Europa – een beeld dat niet overeenkomt met de warme woorden in het NAVO-hoofdkwartier in Brussel. Dit betekent dat de kans op concrete resultaten na het decemberoverleg te verwaarlozen is.
Wilt u wekelijks het laatste nieuws over Amerika ontvangen? Meld u dan aan voor onze nieuwsbrief van American Dreamers!