Enkele van de ernstigste crises in de Amerikaanse geschiedenis hebben direct te maken met de rassenkwestie. Steeds zochten en vonden politici een oplossing, hoe imperfect die vaak ook bleek, schrijft Robbert de Witt. Er is geen reden voor al te veel pessimisme over Amerika.
De laatste twee Amerikaanse presidenten mogen dan in vrijwel alle opzichten elkaars tegenpolen lijken, ze representeren wel een gedeeld sentiment in het land: het gevoel dat er iets goed mis is en dat er in Amerika iets dringend moet veranderen.
Barack Obama beloofde ‘change’, verandering. En hij beloofde de Amerikanen dat dat mogelijk was: ‘Yes We Can’. Acht jaar later meende zijn opvolger Donald Trump dat het toch helemaal anders moet en hij beloofde alle besluiten van Obama terug te draaien. Volgens Trump – en zijn kiezers gaven hem hierin gelijk – was er vooral iets mis met de politieke elite. Hij beloofde het moeras Washington DC droog te leggen. Dan zou Amerika weer ‘great’ worden.
Robbert de Witt (1978) is Buitenlandredacteur bij Elsevier Weekblad. Hij blogt wekelijks op donderdag over mondiale ontwikkelingen en de gevolgen ervan voor Nederland en Europa.
Leedvermaak over misplaatste Amerikaanse grootspraak
Of een van beiden is geslaagd in zijn missie, hangt af van de politieke voorkeur van degene aan wie je het vraagt. Maar wie naar de grootschalige onlusten van de afgelopen twee weken kijkt, ziet toch niet meteen een groots Amerika, waar ‘verandering’ al met succes is ingevoerd. Laat staan dat de reden voor de demonstraties en rellen – het veronderstelde institutioneel racisme – met succes is geadresseerd.
Rivaliserende landen wijzen om deze reden graag op de tekortkomingen van de Verenigde Staten. De chaos in Amerikaanse steden is voor media en critici wereldwijd aanleiding om hun gelijk te halen: dus dat is nu het grootste en machtigste, of zoals Amerikanen het graag zeggen, beste land ter wereld! Leedvermaak over misplaatste grootspraak.
Typisch Amerikaanse borstklopperij
Ongetwijfeld speelt afgunst een grote rol. Als een land al zo lang dominant is, wekt dat weerzin op. Zoals een succesvolle atleet aanvankelijk kan rekenen op bewondering, maar de wens om hem eens te zien verliezen groter wordt hoe langer dat succes duurt.
Typisch Amerikaanse borstklopperij helpt niet. Geen presidentskandidaat onthoudt zich van het opjutten van patriottische gevoelens bij kiezers en de belofte dat onder zijn – of haar, in een enkel geval – leiding het land de onbetwiste mondiale leider blijft. De enig overgebleven supermacht. Dat stoort, want strookt natuurlijk nooit in alle opzichten met de feiten.
Blijf in het spannende verkiezingsjaar op de hoogte van de laatste ontwikkelingen in Washington en de Verenigde Staten:Meld u aan voor onze wekelijkse Amerika-nieuwsbrief>
Critici van de Verenigde Staten – ook in het land zelf – denken voortdurend de eerste tekenen van verval te zien. Zoals de groeiende sociale en economische ongelijkheid, de politieke polarisatie, de gigantische schuldenberg van de Amerikaanse overheid. Of de huidige onlusten, die een eeuwenoude weeffout zouden blootleggen.
Dit zijn in veel gevallen inderdaad grote problemen, waarvoor soms wel, soms geen goede oplossing wordt gevonden. Al te veel pessimisme over de Amerikaanse maatschappij is echter onterecht.
Amerika toont zich altijd weer in staat tot verandering
Enkele van de ernstigste crises in de Amerikaanse geschiedenis hebben direct te maken met de rassenkwestie: de Burgeroorlog, de Civil Rights Movement, Black Lives Matter van enkele jaren geleden, en nu dus de tragische dood van George Floyd. Steeds zochten en vonden politici een oplossing. Die was zelden perfect, maar steeds werd de situatie beter. Van de afschaffing van de slavernij, naar juridische gelijkheid, naar de bereidheid van de zittende macht om institutioneel racisme aan te pakken: Amerika toont zich continu in staat tot verandering en verbetering.
Knielende agenten roepen in sommige kringen, ook in Nederland, weerzin op. Net als de voorstellen om de politie dan maar helemaal geen geld meer te geven zodat de handhavende macht wordt ontmanteld. Dat laatste klinkt ook als een slecht idee.
Te vroeg om Amerika af te schrijven
Maar de Amerikaanse maatschappij, burgers en politici, media en justitie, zoekt naar een oplossing. Dat is meer dan kan worden gezegd van andere landen die worstelen met de onderdrukking van bepaalde bevolkingsgroepen of excessief politiegeweld. Het ziet er in de Verenigde Staten zo chaotisch en dramatisch uit juist omdat het zich voor het oog van de wereld afspeelt. Maar eenieder kan zich in alle vrijheid mengen in het debat. Of de straat op gaan. Kom daar maar eens om in de landen waar nu smalend over de Verenigde Staten wordt gesproken.
Het is bekend wat de ‘grootste Brit aller tijden’ Winston Churchill (blijkens een BBC-verkiezing uit 2002) – inmiddels zelf door sommige van zijn landgenoten bestempeld als racist – hierover zei: ‘De Amerikanen doen altijd het juiste, maar pas nadat ze eerst al het andere hebben geprobeerd.’
Het is natuurlijk de vraag op welk punt in dit proces de Amerikanen momenteel zitten. Maar het land afschrijven is tot op heden altijd te vroeg gebleken.