De wereld kijkt met spanning naar de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Wie zal er winnen? Afshin Ellian acht het belangrijker hoe de aanhang van de verliezer zal reageren.
De Amerikaanse verkiezingen in november worden de spannendste ooit. De belangrijkste landen op het wereldtoneel bereiden zich voor op diverse scenario’s.
China weet dat Kamala Harris Joe Bidens beleid wil voortzetten – niets aangenamer in de internationale politiek dan voorspelbaarheid – maar wil ook voorbereid zijn op winst van Donald Trump. Iran hoopt op Harris, die minder hard dan Trump z0u optreden tegen de ayatollahs. De Russen vinden het prettig als Bidens Oekraïne-beleid niet wordt voortgezet en hopen op Trump. De slag om de Verenigde Staten is begonnen.
De Europese Unie heeft baat bij een presidentschap van Harris. Nu al horen we geruchten dat Trump de NAVO-norm wil verhogen van 2 naar 3 procent. Dat zou zorgen voor ingewikkelde financiële discussies in de meeste NAVO-hoofdsteden. Ook vreest Europa dat Trump de Amerikaanse Oekraïne-steun zal afbouwen. Of dit allemaal zou gebeuren, weet niemand. Trump is een onvoorspelbaar politicus.
Wissel bij Democraten pakt goed uit – vooralsnog
Trump wordt onzeker. Zijn campagne was ingericht rond een tweestrijd met Biden, en hij is nog niet ingespeeld op Harris. Maar ten onrechte gaan velen ervan uit dat Harris zal winnen.
Natuurlijk pakte de leiderschapswisseling gunstig uit voor de Democraten. Harris brengt energie en strijdlust, en vestigt al weken de aandacht op haar partij. Het partij-establishment staat onvoorwaardelijk achter Harris: geen ruzies, geen ideologische strijd. De Democraten richten zich op één zaak: het verslaan van Trump in november.
Harris maakte nog geen fouten. Als je niks doet, maak je ook geen fouten. Zij geeft geen interviews. Dat verandert in september. Er komen debatten tussen de kandidaten en Harris kan de media dan niet meer ontwijken.
Nog steeds weet 15 procent van de kiezers niet op wie te stemmen. Zulke zwevende kiezers zullen de verkiezingsuitslag bepalen, in zeven swing states. Amerikadeskundige Koen Petersen schrijft daarover in De Telegraaf:
Door deze ‘Harris Honeymoon’ is haar aanhang inmiddels groter dan die van Trump. Maar in Amerika is de kandidaat met de meeste stemmen niet automatisch de verkiezingswinnaar. Vraag dat maar aan Hillary Clinton. Die kreeg in 2016 drie miljoen stemmen meer dan Trump, en verloor toch de verkiezingen. Voor de eindoverwinning moet een kandidaat in voldoende verschillende staten de meeste stemmen halen. En volgens die systematiek heeft Trump nog steeds een voorsprong.
Hier komen we bij het grote punt van zorg als het gaat om de democratie in de Verenigde Staten. Stel bijvoorbeeld dat Trump meer stemmen krijgt, maar de verkiezingen niet wint. Dan is het maar de vraag of hij de uitslag zal erkennen.
Wordt Amerikaanse democratie weer op de proef gesteld?
Na de laatste presidentverkiezingen in 2020 aanvaardde Trump de uitslag niet. Dat leidde tot ongekende taferelen in Washington, met de bestorming van het Capitool. Ook extreem-links kan, bij winst van Trump, gewelddadig worden. Dat zagen we in 2017. Wekenlang werd in Amerikaanse steden gedemonstreerd tegen de verkiezingsuitslag. Een bizar fenomeen. De uitslag moet worden gerespecteerd. En daarna kun je protesteren tegen het beleid van de nieuwe regering.
Op zo[n gewelddadig scenario hopen de vijanden van het westerse democratieën, vooral Rusland en Iran. Veiligheidsdienst FBI berichtte weer over de inmenging van het ayatollah-regime in de presidentverkiezingen. Het regime van fanatieke Iraanse baardmannen zou de computers van Republikeinen hebben gehackt. Teheran en het Kremlin willen verdeeldheid en conflict zaaien in de Verenigde Staten en andere westerse landen. Binnenlandse onlusten in Amerika verzwakken de democratie in de wereld.
Het is de democratische plicht van de presidentskandidaten om hun aanhang, en dan vooral hun radicale aanhang, op te roepen om de democratische traditie te respecteren en niet toe te geven aan de gewelddadige verleiding. Eigenlijk is het in de eerste plaats niet van belang wie er wint, maar hoe de aanhang van de andere kandidaat zal omgaan met het verlies.
Ook ik geloof in de collectieve wijsheid van de meeste Amerikanen. Maar de omvang en – vooral – de diepte van het politieke gevecht in de Verenigde Staten vormen vruchtbare grond voor verdere escalatie tussen de strijdende partijen.