De Amerikaanse presidentsverkiezingen. De weg naar de top is lang en kronkelig – van voorverkiezingen tot inauguratie. Het kiessysteem in Amerika, hoe werkt dat? Een uitleg van de Amerikaanse verkiezingen.
-
Hoe werken de voorverkiezingen?
-
Wat zijn partijconventies?
-
Hoe werkt Election Day?
-
Wat is een president elect?
-
Hoe ziet de inhuldiging eruit?
Iedere vier jaar kiezen de inwoners van de Verenigde Staten hun president. Dit gebeurt steevast op de dinsdag na de eerste maandag van november. Ieder presidentschap kent een maximumtermijn van acht jaar, ingevoerd onder president Franklin Delano Roosevelt.
1. Hoe werken de voorverkiezingen?
In het verkiezingsjaar moeten potentiële presidentskandidaten van de twee grote partijen (Democraten en Republikeinen) meteen vol aan de bak. Beide partijen houden dan een voorverkiezing of caucus in ieder van de vijftig Amerikaanse staten en Puerto Rico.
Het verschijnsel caucus vertoont de trekken van een soort buurtbijeenkomst. Het doel ervan is te bepalen welke kandidaat de partij mag vertegenwoordigen in de Amerikaanse verkiezingen.
In iedere staat kan een gegadigde voor de kandidatuur naar rato van de bevolkingsomvang een wisselend aantal gedelegeerden binnenslepen. De Democraten passen daarbij bijna overal het proportionaliteitsbeginsel toe.
De Republikeinen hanteren in sommige plaatsen de regel dat de winnaar automatisch alle steun ontvangt.
Dit jaar wist Donald Trump opnieuw de Republikeinse nominatie te winnen. Bij de Democraten was geen sprake van een serieuze strijd en werd Joe Biden de kandidaat.
Vaak geldt dat een zittende president die opnieuw verkozen wil worden, binnen de voorverkiezingen in eigen partij weinig serieuze concurrentie ontmoet.
2. Wat zijn partijconventies?
Ook het fenomeen partijconventie is een van de vele essentiële kronkels op het pad naar het Witte Huis. Partijconventies zijn massabijeenkomsten van gedelegeerden en partij-aanhangers, waar de presidentskandidaat officieel wordt gekozen door de gedelegeerden.
In het verleden kon het er op deze bijeenkomsten nog weleens om spannen: wie zou de officiële kandidaat worden? De voorverkiezingen zijn een steeds belangrijkere rol gaan spelen.
Het komt daardoor steeds minder voor dat de beslissing over de presidentskandidaat nog op de partijconventie moet worden genomen.
Wanneer dat wel zo is, spelen de zogenaamde supergedelegeerden een hoofdrol. Dat zijn in het geval van de Democraten 796 vooraanstaande partijgangers die zonder verdere bemoeienis met de voorverkiezingen toch mogen meestemmen. In de Republikeinse partij spelen de supergedelegeerden een minder belangrijke rol.
Tegenwoordig zien partijconventies er vooral uit als een theatrale show waar de kandidaat veel lof krijgt toe gewimpeld.
De partijconventie is daarmee verworden tot een persmoment en een formele ceremonie in het voordeel van de winnende kandidaat.
3. Hoe werkt Election Day?
Op dezelfde dag waarop de Amerikaanse presidentsverkiezingen gehouden worden, worden ook andere landelijke, lokale of plaatselijke functies gekozen.
Op federaal niveau wordt bij de Amerikaanse verkiezingen het volledige Huis van Afgevaardigden gekozen.
Verkiezingen voor dit orgaan vinden eens in de twee jaar plaats en om de andere verkiezingen dus tegelijk met de presidentsverkiezingen. Het aantal te kiezen afgevaardigden bedraagt 435 en wordt naar rato van de bevolkingsgrootte eens in de tien jaar verdeeld over de verschillende Amerikaanse staten.
Verder wordt op ‘Election Day’ eenderde van de Senaat gekozen. De Senaat heeft 100 leden (twee per staat), met een zittingsduur van zes jaar.
Formeel brengt de Amerikaanse kiezer op ‘Election Day’ geen stem uit op een presidentskandidaat: iedere stem gaat naar voor die staat aangewezen kiesmannen (435, gelijk aan het aantal Afgevaardigden) of de drie kiesmannen van het District van Columbia (dat geen staat is, met hoofdstad Washington D.C. als centrum).
Een kandidaat heeft 270 kiesmannen nodig om te winnen: de helft plus 1 van 435+100+3.
4. Wat is een president elect?
De ‘president elect’ is de presidentskandidaat die is gekozen, maar nog niet officieel beëdigd.
De formele verkiezing van de president vindt in het kiessysteem van Amerika niet plaats op de dag van de Amerikaanse verkiezingen, maar op de maandag na de tweede woensdag van december.
Dan brengen de kiesmannen in de hoofdstad van hun staat een officiële (en rituele) stem uit.
De stembiljetten die de kiesmannen invullen worden naar de voorzitter van de Senaat in Washington D.C. gestuurd. Begin januari telt de Senaatsvoorzitter de stemmen nog eens.
Wanneer er geen kandidaat is die 270 of meer kiesmannen achter zich weet te krijgen, beslist het huis van Afgevaardigden.
5. Hoe ziet de inhuldiging eruit?
De nieuw gekozen president wordt sinds 1937 beëdigd op 20 januari om 12.00 uur EST (19.00 uur Nederlandse tijd). Dat is meteen op de eerste dag van de nieuwe ambtstermijn, met uitzondering van drie ambtstermijnen die op een zondag begonnen.
Ten overstaan van een opperrechter legt de gekozene de eed af. Sinds de eerste inauguratie van Ronald Reagan in 1981 vormden de westelijke trappen van het Capitool (het gebouw van zowel Huis van Afgevaardigden als Senaat) hiervoor het decor.
De eed luidt als volgt:
‘I, [Naam], do solemnly swear that I will faithfully execute the Office of President of the United States, and will to the best of my Ability, preserve, protect and defend the Constitution of the United States.’
In het Nederlands vertaald:
‘Ik, [Naam], zweer plechtig dat ik getrouw het ambt van president van de Verenigde Staten zal uitoefenen en naar mijn beste vermogen de grondwet van de Verenigde Staten zal behouden, beschermen en verdedigen.’
Deze woorden worden gevolgd door: ‘So help me God’.
Op deze formule na staat over het verloop van de inhuldiging niets in de Amerikaanse Grondwet.
Na deze ceremonie kan de nieuwe hoofdbewoner officieel het Witte Huis betrekken en is de lange weg naar het ambt voltooid.