Moskeeën lappen regels goed doel aan laars

Maak het publiek duidelijk waar het geld blijft. Het is een simpele voorwaarde die de Belastingdienst stelt aan het goededoelenstempel ANBI. Dat stempel levert zowel donateurs als de organisatie een belastingvoordeel op. Geen wonder dat de overheid dus wil weten of die door de staat gesubsidieerde gift wel goed wordt besteed.

Uit onderzoek van Elsevier Weekblad blijkt dat veel moskeeën zich niet aan die regels houden. Slechts 40 procent van de islamitische gebedshuizen met een ANBI-status die Elsevier Weekblad onderzocht, geeft het publiek voldoende inzicht in de eigen financiën: hoeveel geld krijgen zij binnen en waar geven zij het aan uit.

60 procent voldoet niet

Elsevier Weekblad onderzocht in het ANBI-register alle als moskee herkenbare organisaties. Dat waren er 131, waarvan 60 procent niet voldeed aan de financiële publicatieplicht. Op websites van moskeeën staan vaak helemaal geen financiële gegevens of mededelingen als ‘wordt verwerkt’, ‘volgt z.s.m.’ of ‘binnenkort’.

Zij doen het daarmee slechter dan andere belangrijke geloofsgemeenschappen. Een steekproef onder ruim veertig katholieke en protestantse kerken met een goededoelenstatus leert dat acht op de tien de benodigde financiële openheid geven. Van de 25 onderzochte synagogen hielden twee op de drie zich aan de regels.

Wat is de ANBI-status?

Een ANBI-status zorgt ervoor dat donateurs hun giften kunnen aftrekken van de belasting. Een deel van het bedrag dat wordt geschonken, krijgen schenkers dus terug van de fiscus. Dat kan oplopen tot ruim 50 procent voor mensen met een hoog inkomen. Schenkers en mensen die goede doelen opnemen in hun testament besparen daarmee dit jaar bijna 600 miljoen euro aan belasting. Goede doelen krijgen dus ook meer geld dan zij zonder de giftenaftrek zouden krijgen. Ook ANBI’s zelf hebben baat bij het goededoelenstempel. Zo krijgen zij de helft van de betaalde energiebelasting teruggestort. Dat levert hun tientallen miljoenen euro’s per jaar op.

Daarmee zitten de kerken ongeveer op het niveau van alle andere goede doelen. Uit onderzoek van staatssecretaris van Financiën Menno Snel (D66) bleek eerder al dat drie op de vier goede doelen de benodigde financiële gegevens openbaar maken.

Financiën openbaar maken

ANBI’s moeten onder meer een samenvatting van hun financiën openbaar maken op hun eigen website, of elders op internet. Dat moet uiterlijk een halfjaar na het verlopen van het boekjaar. Het gaat onder meer om hoeveel geld er binnenkomt en waaraan het wordt uitgegeven.

Moskeeën zijn niet de enige die zich niet aan de regels houden. Een op de vier goede doelen publiceert niet hun financiën. NRC Handelsblad meldde dat ANBI-stichtingen die aan politieke partijen zijn gelieerd, hun financiën ten onrechte niet vrij gaven. Zij publiceerden de gegevens alsnog na daarop te zijn aangesproken.

Status wordt niet ingetrokken

De Belastingdienst bevestigt dat goede doelen die hun financiële gegevens niet publiceren ‘op [dat] moment niet aan de voorwaarden voldoen’. Als de fiscus zo’n overtreding constateert, trekken ze niet meteen de ANBI-status in. Dat gebeurt pas als een goed doel herhaaldelijk niet reageert op brieven van de fiscus om de gegevens alsnog te publiceren.

In de praktijk komt intrekking bij religieuze goede doelen eigenlijk niet voor, zegt CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. Bij meer dan duizend niet-religieuze ANBI’s is de status de afgelopen jaren wel ingetrokken, omdat ze niet aan de publicatieverplichtingen voldeden. Bij religieuze ANBI’s is dat, ondanks een lijst met 1.139 omissies, pas één keer gebeurd.

Maar volgens Snel ging het bij de niet-religieuze ANBI’s om organisaties die al opgeheven waren of op het punt stonden opgeheven te worden. De fiscus zou niet ruimhartiger omgaan met religieuze goede doelen.