De enorme overwinning van Norbert Hofer, de zachtaardige presidentskandidaat van de rechtse Vrijheidspartij (FPÖ), betekent een keerpunt in de Oostenrijkse politiek. De gevestigde orde likt zijn wonden.
‘Het oude systeem is ten einde, er is plaats voor iets nieuws,’ zei Hofer tijdens zijn overwinningsspeech. De 45-jarige Hofer – voor de verkiezingen een relatief onbekende politicus – kreeg meer dan 35 procent van de stemmen, nummer twee Alexander van der Bellen (72, voormalig Groene Partij) kwam uit op 21 procent.
Afstraffing
De kandidaten van de twee regeringspartijen, de sociaaldemocraten en de conservatieven, kregen beiden slechts 11,2 procent van de stemmen en zijn daarmee uitgeschakeld voor de beslissende tweede ronde op 22 mei. Sinds de Tweede Wereldoorlog kwam het niet voor dat de twee regeringspartijen geen enkele presidentskandidaat afvaardigden.
Een treurige dag en een duidelijke waarschuwing voor de regering
– De Oostenrijkse bondskanselier Werner Faymann (sociaaldemocraat)
De onverwachts grote overwinning van het FPÖ is dan ook voor een belangrijk deel een afstraffing van de coalitiepartijen, die bij verkiezingen zes jaar geleden samen nog 80 procent van de stemmen verzamelden. Tijdens de campagne beloofde Hofer om als president – hoewel een ceremoniële positie – een grotere rol te zullen spelen bij kabinetsformaties: hij zei zelfs de regering te zullen ontbinden als die ‘gevaarlijk’ is voor het land.
Angsten
Met slogans als ‘Ik wil niet dat Oostenrijk een islamitisch land wordt’ speelde de FPÖ in op de angsten die onder veel Oostenrijkers leven. Het kleine land kreeg in 2015 meer dan 90.000 migranten te verwerken en zag chaotische situaties ontstaan aan de grens. De afgelopen tijd nam de regering al ferme maatregelen om de migratie te stoppen, van het bouwen van grenshekken tot het instellen van een migrantenquotum.
Een ander thema waar FPÖ zich kon profileren is de Europese Unie. Slechts een kwart van de Oostenrijkers zegt de EU te vertrouwen, Hofer noemt de Unie een project dat Oostenrijker enkel opzadelt met schulden. Oostenrijk draagt meer geld af aan het EU-budget dan dat het terugkrijgt uit Brussel.
Oostenrijk eerste EU-land met asielquotum, volgen de Duitsers?
De regeringspartijen reageren verschillend op de overwinning van FPÖ. De socialisten hebben kiezers al opgeroepen om op de linkse Van der Bellen te stemmen, de conservatieven hebben zich nog niet uitgesproken. Het feit dat ze moeten nadenken over een stemadvies maakt een ding duidelijk: de tijd dat de twee middenpartijen de absolute macht in Oostenrijk hadden, is voorbij.