Hij is rechtlijnig, oerconservatief en slechts bij weinig politici geliefd. Toch wist Republikein Ted Cruz (45) het lange tijd Donald Trump lastig te maken. Wie is deze ‘Prince of Darkness’?
Ted Cruz. Hij doet denken aan de grootinquisiteur uit Sevilla, zoals je je hem voorstelt uit Dostojevski’s De gebroeders Karamazov. Recht als een folterpaal, lang gezicht en dunne, bloedeloze lippen. Om de zoveel tijd glijdt er, zonder aanwijsbare reden, een zweem van een minachtende glimlach rond neus en mondhoeken. Dat lachje is meestal al weer verdampt voordat je het in de gaten hebt. Vrome en gestrenge uitstraling en niet zonder arglist. Een geslepen man zonder erbarmen voor anderen, maar lang niet ontevreden met zichzelf.
Wie is deze ‘Prince of Darkness’ – zoals hij wel wordt genoemd in Amerikaanse media – die volkomen onverwacht de voornaamste Republikeinse concurrent van Donald Trump werd?
Senator Ted Cruz was in 2015 de eerste van de vijftien Republikeinen die zich opwierpen als kandidaat voor de presidentsverkiezingen in november 2016. Zowel bij de Democraten als bij de Republikeinen zijn de voorverkiezingen voor de nominatie door de eigen partij in volle gang. De laatste voorverkiezing is op 7 juni in Californië, waar de meeste gedelegeerden zijn te winnen.
Alle 45 Amerikaanse presidenten
In dit boek biedt Amerika-kenner Rik Kuethe met zijn speelse pen een boeiend inzicht in leven en werk van alle presidenten van de Verenigde Staten. Hij beschrijft tevens hun banden met Nederland. Meer info en bestellen >
Aanvankelijk viel Ted Cruz – sinds 2012 Senator voor de staat Texas – niet bijzonder op in het rijk bezette veld mededingers. De meeste aandacht ging aanvankelijk uit naar kandidaten als ex-gouverneur Jeb Bush en Senator Marco Rubio.
Totdat de schijnwerpers zich richtten op de hemelbestorming door de eerst kansloos geachte vastgoedmagnaat Donald Trump. Deze deed een serie onorthodoxe uitspraken van jewelste, zoals een oproep om geen nieuwe moslims meer toe te laten tot Amerika. Een geluid waarvan het Republikeinse partijestablishment rilt, maar dat zeer goed viel bij veel kiezers. Daardoor leidt Trump nu al maanden, en steeds duidelijker.
Cruz werd plotseling de hoop van de partijtop, als de enige man die Trump nog van de nominatie kon afhouden. Dat Cruz ook niet het medicijn is dat alle wonden in de partij kan helen, blijkt wel uit zijn levensverhaal.
Borden wassen
Zijn vader Rafael Cruz werd op Cuba geboren. Toen hij als jongeman opstond tegen dictator Fulgencio Batista werd hij mishandeld en in de gevangenis gegooid. Cruz senior behoorde in zijn jeugd tot hetzelfde kamp als Fidel Castro. Met zo’n verhaal kun je in Amerika beter niet te koop lopen.
In 1957 nam hij de wijk naar de Verenigde Staten. Nadat hij een tijdje borden had gewassen in de stad Austin, Texas, vond hij een baan in de olie-industrie van Houston. En hij vond er zijn vrouw. Eleanor Darragh, Teds moeder, was de één na jongste van zeventien kinderen.
Zij groeide op in Delaware. Als eerste telg van haar Italiaans-Ierse familie ging zij naar de universiteit. Aan Rice University behaalde zij een graad in de wiskunde. Daarmee kon deze vroeg zelfstandige vrouw terecht als computerprogrammeur bij olieconcern Shell.
Ted Cruz werd geboren op 22 december 1970 in de Canadese stad Calgary. Het Amerikaanse Hooggerechtshof is er nog niet uit welke eisen moeten worden gesteld aan een presidentskandidaat die buiten Amerika is geboren. In New Jersey hangt Cruz daarover een proces boven het hoofd.
De kandidaat, die de Grondwet uit zijn hoofd kent, en die president Barack Obama er tot vervelens toe van heeft beticht niet in de Verenigde Staten te zijn geboren en dus ten onrechte in het Witte Huis te zetelen, vindt zijn eigen extraterritoriale geboorte geen probleem. Zijn ouders hadden in Calgary een bedrijf dat seismische apparatuur voor de olie-industrie maakte. In Canada gingen zij uit elkaar. Tijdelijk, naar zou blijken, want zij zouden zich later in Houston verzoenen na bemiddeling van de kerk.
Ted was het enige kind van zijn moeder, zijn vader had twee dochters uit een eerder huwelijk. Een van die dochters, Miriam, zou later volkomen ontsporen. Haar halfbroer Ted heeft zich ervoor ingespannen dat zij haar leven weer op de rails kreeg.
Einddoel Witte Huis
Ondersteund door historische wetenswaardigheden en met oog voor grappige details legt amerikanist Koen Petersen in dit boek helder uit hoe de Amerikanen hun president kiezen. Een onmisbare gids voor wie de Amerikaanse presidentsverkiezingen wil volgen en begrijpen. Meer info en bestellen >
De jonge Cruz was pienter en leergierig. Hij stortte zich op boeken zoals zijn klasgenoten aanvielen op een verjaardagstaart. Tijdens zijn middelbareschooljaren raakte Ted onder de invloed van een zekere Rolland Storey die in Houston het Free Enterprise Education Center had opgericht.
Het werk van de Oostenrijkse vrijemarkteconomen Friedrich Hayek en Ludwig von Mises namen een belangrijke plaats in in het lesprogramma. Storey liet Cruz de ‘Ten Pillars of Economic Wisdom’ uit zijn hoofd leren. Cruz citeert ze nog altijd graag, met name de tweede pijler: ‘De overheid is nooit een bron van goederen. Alles wat zij aan u geeft, moet zij eerst van u afpakken.’
Voordat Cruz naar Princeton University ging, had hij al zo’n zeventig spreekbeurten in het openbaar gehouden. Zijn literaire talisman was de roman Atlas Shrugged van de in conservatieve kringen toonaangevende schrijver en filosoof Ayn Rand: één lang pleidooi voor de ongebreidelde vrijheid van het individu.
Als rechtenstudent gold Cruz als een van de beste debaters. Bijna elk weekeinde trad hij ergens in een uithoek van het land op. Zijn stemgeluid is altijd vrij rasperig gebleven. ‘Als Ted spreekt, wordt de melk twee blokken verderop zuur,’ schrijft de Pittsburgh Post-Gazette daarover. Wat Cruz als debater zo goed maakte, was zijn inzicht in de argumenten van zijn tegenstander.
Cruz studeerde magna cum laude af in rechten, een kunstje dat hij op Harvard zou herhalen. Net als bijvoorbeeld Barack Obama maakte Cruz deel uit van de redactie van de prestigieuze Harvard Law Review.
Een van zijn eerste banen was medewerker van William Rehnquist, voorzitter van het Hooggerechtshof. Na een aantal juridische functies in Austin en Washington, D.C., stortte hij zich al spoedig in de politiek.
Cruz was campagnemedewerker van presidentskandidaat George W. Bush in 2000, en bewees zijn waarde bij de tumultueus verlopen hertelling van de stemmen in Florida.
Hij en zijn vrouw Heidi – dochter van een zevendedagsadventist, tevens tandarts, in Californië – hebben twee jonge kinderen en een inwonende nanny die voor hen zorgt. Oma Eleanor springt geregeld bij. Heidi is chef vermogensbeheer op het regionale kantoor van Goldman Sachs in Houston.
Vader Rafael Cruz staat zijn zoon Ted tijdens diens campagne vaak enthousiast bij. Zo verkondigde hij op 12 april in Grove City, Pennsylvania, over de strijd tegen progressief Amerika, dat ‘als deze strijd wordt verloren, Amerika de vernietiging tegemoet gaat, en dan kunnen we nergens heen’.
Giftige leugens
Nadat Cruz enkele jaren het Openbaar Ministerie in Austin had geleid, werd hij in 2012 vrij verrassend gekozen als Senator voor Texas. Daarbij kreeg hij de volledige steun van de Tea Party, de libertaire beweging die strijdt voor minimale overheidsbemoeienis met de burger.
Op Capitol Hill in Washington, D.C., was Cruz al gauw gehaat, ook bij zijn fractiegenoten. Elke neiging tot samenwerking is hem vreemd, maar hij strooit wel graag giftige leugens rond. Het optreden van Cruz tijdens de goedkeuringsprocedure van zijn partijgenoot Chuck Hagel, die door president Obama was voorgedragen als minister van Defensie, deed denken aan dat van de beruchte communistenhater Joe McCarthy. Geheel ongefundeerd beschuldigde Ted zijn partijgenoot ervan smeergeld te hebben aangenomen van vreemde mogendheden en extremistische groeperingen.
Ted Cruz noemt zichzelf graag het meest conservatieve lid van de Senaat. Niet alleen gaan zijn opvattingen de meerderheid van de Republikeinse fractie veel te ver, hij heeft dus ook nog eens zijn persoonlijkheid niet mee.
Zijn grote inspirator is Ronald Reagan, maar de verschillen tussen die twee konden niet groter zijn. Reagan was veel minder streng ten opzichte van illegale migranten en heeft er nooit over gepeinsd om aan het stelsel van sociale zekerheid te morrelen.
Veel belangrijker nog is het verschil in uitstraling. Reagan kwam over als een warme, vertrouwenwekkende persoon van wiens stem de melk niet zuur werd, maar die juist brokken honing vloeibaar maakte.
Toch doet Cruz het heel goed bij blanke, gelovige kiezers, in het bijzonder als zij net als hij evangelisch zijn. De kandidaat uit Texas beschouwt vrouwen niet als een afzonderlijke belangengroep: ‘Meer dan de helft van de Amerikanen is vrouw, dus elk onderwerp dat aan de orde komt, is een vrouwenonderwerp. Een van de meest afstotende praktijken van de Democraten is dat zij vrouwen telkens in een apart hokje zetten.’ Hoe dan ook, bij vrouwen, die 53 procent van het Amerikaanse electoraat vormen, doet hij het uitgesproken slecht.
Hoewel Cruz een latino is, vinden zijn politieke ideeën ook weinig weerklank onder de hispanics. Hij is ze veel te behoudend. Dat blijkt wel. De Texaan wil Obamacare herroepen, de belastingdienst afschaffen, Planned Parenthood – dat zich inzet voor meer toegang tot voorbehoedmiddelen en abortus – geen cent subsidie meer geven en de miljoenen mensen zonder geldige verblijfspapieren en masse het land uitzetten.
Hij is tegenstander van abortus, zelfs na verkrachting. Cruz wil niets weten van een huwelijk of een burgerlijke verbintenis tussen twee mensen van hetzelfde geslacht, iets wat in 2015 door het Hooggerechtshof mogelijk is gemaakt.
Hij wil ten strijde trekken tegen het kalifaat van IS in Syrië en Irak en zien ‘of zand kan gloeien in het donker na een bommenregen’. Tot zijn adviseurs voor buitenlands beleid behoren enkele notoire islamofoben, die nog altijd beweren dat Obama in het geniep een moslim is, en die, als wij de Pittsburgh Post-Gazette mogen geloven, vrezen dat weldra de sharia in Amerika wordt ingevoerd.
Cruz beweegt zich als een nurkse eenling door de politiek. Hij haalde zich de woede van de Democraten op de hals door te beweren dat het leeuwendeel van de ernstige misdaden in de Verenigde Staten wordt begaan door Democraten. Toen Mike Lee uit Utah, zijn enige vriend in de Senaat, een onschuldig initiatiefwetje indiende, was het uitgerekend Cruz die het de grond in boorde.
Bommenwerper
Verzonken, in zichzelf gekeerd en zelfzuchtig in de ogen van zijn meeste collegae. Qua intellect speelt Cruz in de eredivisie, maar in sociaal opzicht is hij niet meer dan een zaterdagmiddagvoetballer. Bommenwerper, geen bruggenbouwer.
‘Als je iemand zoekt om een bepaald probleem op te lossen, is de laatste aan wie je denkt Ted Cruz,’ zei de invloedrijke Republikeinse Senator Lindsey Graham uit South Carolina tegen de Christian Science Monitor. Graham is ook enkele maanden in de race voor de nominatie geweest, maar gaf de strijd spoedig op. Graham kenschetste het verschil tussen Donald Trump en Ted Cruz als dat tussen neergeschoten of vergiftigd worden. Maar gesteld voor de keuze tussen Trump of Cruz kiest Graham toch voor de laatste, om de volstrekte onberekenbaarheid van de vastgoedmagnaat. ‘Wordt Trump de kandidaat, dan worden de verkiezingen een ramp.’
Onder conservatieven heerst de mening dat de strikte constitutionalist Cruz de delicate kwestie van de benoeming van een nieuwe opperrechter, noodzakelijk geworden door de plotselinge dood van de zeer conservatieve rechter Antonin Scalia, beter zal aanpakken dan Trump. De laatste acht men in staat om bij wijze van spreken met zijn tennisleraar aan te komen voor deze vacature.
Cruz maakte nog maar kort geleden het establishment van zijn partij uit voor een stelletje bloedzuigers en noemde de voorzitter van het Huis van Afgevaardigden – tevens een partijgenoot – een leugenaar. Het is dan ook pikant dat Cruz zich nu, in weerwil van zijn persoonlijkheid en verleden, probeert te verzekeren van de steun van datzelfde partijestablishment, dat gruwt van het idee dat Trump de nominatie wint.
Het weekblad Time verwacht dat de partijtop Cruz ‘als een hete aardappel zal laten vallen’ als dat zo uitkomt. ‘Deze man heeft geen vrienden.’ Het heeft liters kwaad bloed gezet dat Cruz in 2013 vooraan stond om er voor te zorgen dat het overheidsapparaat zeventien dagen stil kwam te liggen met de bedoeling Obama’s wetsvoorstel voor een betaalbare ziektekostenverzekering van tafel te krijgen. Dat is niet gelukt, en sindsdien bestrijdt Cruz Obamacare alsof het de drager van de builenpest is.
Hoe komt het dan toch dat Cruz zover is gekomen? Dat heeft deels te maken met de manier waarop de voorverkiezingen uitpakken. Daar komen meestal de meest extreme kiezers naartoe, zodat vaak sprake is van een oververtegenwoordiging van conservatieven (bij de Republikeinen) en vooruitstrevenden (bij de Democraten). Daarnaast is de weerzin tegen het establishment – waartegen Trump vecht, maar Cruz evenzeer – zeer, zeer groot.
Donald Trump lijkt deze keer aan het langste eind te trekken, maar de rol van Ted Cruz in de Republikeinse partij is zeker nog niet uitgespeeld. Het wordt een lange zinderende zomer in Amerika.