Turkije schort tijdens de uitgeroepen noodtoestand het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) op. Het land verwijst daarbij naar Frankrijk, dat in de nasleep van de aanslagen in Parijs het verdrag ook opschortte.
In het EVRM staan fundamentele rechten en vrijheden van burgers en beschermt hen onder meer tegen de doodstraf, martelingen en onrechtmatige detentie.
Het Turkse parlement is woensdag bovendien akkoord gegaan met de noodtoestand. Van de 550 parlementsleden, heeft een ruime meerderheid van 346 leden voor de noodtoestand gestemd.
‘Ook Frankrijk deed het’
De Turkse vicepremier Numan Kurtulmus trekt zelf de vergelijking met Frankrijk, dat het Verdrag ook tijdelijk opschortte na de aanslagen in Parijs van afgelopen november. Het EVRM geeft landen het recht dat tijdelijk te doen, ten tijden van een noodtoestand of oorlog.
Hoewel de Turkse president Recep Tayyip Erdogan woensdagavond een noodtoestand van drie maanden afkondigde na de mislukte staatsgreep van afgelopen vrijdag, zal deze volgens Kurtulmus ‘hoogstens anderhalve maand’ duren. Volgens de minister van justitie Bekir Bozdag is de noodtoestand vooral bedoeld om een tweede militaire coup te verhinderen.
De noodtoestand is nodig om de ‘bedreigde democratie van het land te redden’, zei Erdogan woensdagavond. Hierbij wordt vooral gedoeld op het aanpakken van de beweging van de islamitische prediker Fethullah Gulen, woonachtig in de Amerikaanse staat Pennsylvania.
Hij zei op voorhand dat Europese landen hier geen kritiek op mogen hebben. Europese ministers van Buitenlandse Zaken vroegen Turkije woensdag de rechtsstaat te blijven handhaven en verder geweld te vermijden. Ook drong de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Frank-Walter Steinmeier er bij de Turken op aan de noodtoestand niet langer te laten duren ‘dan nodig’ is.
‘Turkije moet situatie niet misbruiken’
Het is de eerste keer sinds de jaren ’80 dat in Turkije de noodtoestand wordt uitgeroepen. Na de mislukte staatsgreep zijn tienduizenden soldaten, agenten, rechters en ambtenaren gevangengenomen, ontslagen of aan controles onderworpen in een poging de regering te zuiveren van Gulen-aanhangers.
Een internationale groep van mensenrechtenadvocaten waarschuwt dat Turkije de noodtoestand niet moet misbruiken om de mensenrechten te schenden en de rechtsstaat te ondermijnen, meldt persbureau Reuters.
Binnen de noodtoestand mag de president en het kabinet beslissingen nemen en wetten doorvoeren zonder parlementaire goedkeuring. Woensdagavond benadrukte Erdogan nog dat Turkije wel een parlementaire democratie blijft.
Turkije probeert markten te kalmeren
Vicepremier Mehmet Simsek probeert op sociale media de gemoederen te bedaren. Als voormalig Wall Street-bankier wil hij vooral de financiële markt te kalmeren.
‘Vrijheid van beweging, ontmoeting en de pers worden binnen de noodtoestand niet geschonden,’ schrijft hij op Twitter. ‘Ik ben ervan overtuigd dat Turkije hier met een sterkere democratie, een beter functionerende markt en een toegenomen investeerdersklimaat uitkomt.
De mislukte coup heeft voor een flinke keldering van de beurzen en de waarde van de Turkse lira gezorgd. Veel bedrijven worden verhinderd normaal zaken te doen en door de onzekerheid in het land is de kans op buitenlandse investeringen kleiner.
De Turkse lira had kreeg het misschien wel het hardste te verduren, op de reeds rommelige valutamarkt. Toen Turkse autoriteiten op dinsdag duizenden leraren en onderwijswerknemers ontsloegen, kelderde de lira met 1.4 procent. Na de mislukte coup is de valuta gevaarlijk dichtbij het laagste punt ooit gekomen ten opzichte van de Amerikaanse dollar. De lira zakte tot de laagste waarde sinds september.