De voorzitter van de Duitse liberale partij FDP heeft het optreden van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan na de mislukte coup van vorige maand vergeleken met de machtsgreep van de nationaalsocialisten in Duitsland in 1933.
Volgens Christian Lindner bouwt Erdogan aan een autoritair regime waarin alle macht bij hem zelf ligt, zei hij tegen Bild am Sonntag. ‘Omdat de rechten en vrijheden van het individu niet langer van belang zijn, kan hij geen partner van Europa zijn,’ voegde hij eraan toe.
Rijksdagbrand
De FDP-voorzitter ziet parallellen tussen Erdogans gedrag en de nasleep van de Rijksdagbrand in 1933, aangestoken door de Nederlandse communist Marinus van der Lubbe. De nazi’s noemden de brand in het Duitse parlementsgebouw een complot van de communisten tegen de regering, en gebruikten dat vervolgens om het inperken van burgerrechten te kunnen rechtvaardigen.
Adolf Hitler kwam naar aanleiding van de brand met noodwetgeving, zodat hij ‘de orde kon herstellen’ en de toen nog aanwezige communistische en socialistische oppositie tegen zijn steeds dictatorialer wordende regime buitenspel kon zetten. In maart 1933 werd de NSDAP vervolgens de grootste partij met 44 procent van de stemmen. Vanaf 1934 (na nieuwe verkiezingen in november 1933) speelde de Rijksdag geen rol meer.
Gezuiverd
Na de mislukte staatsgreep van vorige maand bepaalde Erdogan dat staatsinstellingen, maar bijvoorbeeld ook het onderwijs en in het rechtssysteem, moesten worden gezuiverd van aanhangers van Fethullah Gülens Hizmet-beweging. Die zou achter de poging tot staatsgreep zitten. Duizenden mensen zitten na de mislukte putsch in de gevangenis.
Op de eerste dag van het nieuwe jaar had de Turkse president een aantal vleiende woorden over voor het ‘effectieve’ Duitsland van Hitler. ‘Presidentiële systemen zijn effectiever en succesvoller dan parlementaire,’ zei de president. ‘Er zijn voorbeelden van in de wereld. Je ziet het als je kijkt naar het Duitsland van Hitler.’ Erdogan wil maar wat graag een presidentieel systeem invoeren – dat hem dus aanzienlijk meer bevoegdheden en macht zal opleveren. De neergeslagen staatsgreep en de nasleep ervan bieden hem die kans.