Het is een prominent onderdeel van het migratieakkoord tussen de EU en Turkije: Europees geld voor Syrische vluchtelingen dat zij maandelijks krijgen gestort op een elektronische betaalpas. Vanaf 1 oktober moet dit in werking treden, maar wat moeten we ons hierbij voorstellen?
Het hulpprogramma is maandag officieel gelanceerd door de Cypriotische eurocommissaris Christos Stylianides (Humanitaire Hulp).
‘Grootste EU-hulpproject ooit’
Niet zonder enige triomfantelijkheid: ‘Vandaag starten we het grootste en meest uitgebreide humanitaire project dat de EU ooit heeft gesteund. Het zal ervoor zorgen dat zo’n 1 miljoen Syrische vluchtelingen een soort basisinkomen krijgen,’ aldus de eurocommissaris tijdens een persconferentie. Het project is volgens hem het ‘ultieme bewijs’ hoezeer de EU is betrokken bij het oplossen van de migratie- en vluchtelingencrisis. Maar hoe zit dit hulpgeldsysteem precies in elkaar?
De betaalpassen – vergelijkbaar met een soort creditcard of prepaidpas – worden verstrekt door het zogenoemde Emergency Social Safety Net (ESSN). Dat is een speciaal programma van de EU voor vluchtelingen, en wordt opgezet in samenwerking met het Wereldvoedselprogramma van de Verenigde Naties, de Turkse autoriteiten en de Turkse Rode Halve Maan (de islamitische tegenhanger van het Rode Kruis).
In de woorden van de eurocommissaris ‘een systeem dat de Turkse welvaartsstaat combineert met een humanitair antwoord’. Voor het ESSN-project is 348 miljoen euro uitgetrokken, en wordt betaald uit de grote pot met geld (3 miljard euro) die Ankara kreeg toegezegd om de vluchtelingen in eigen land te helpen. Inmiddels is 652 miljoen overgemaakt – Erdogan klaagde al steen en been dat het allemaal niet voldoende is, en waar de rest van het geld eigenlijk blijft.
Afshin Ellian was niet te spreken over het akkoord tussen de EU en Turkije. Dit, schreef hij in mei, is een zelfmoordpact met een tiran >
Het klinkt als een fraudegevoelig systeem
Maar niet iedereen zal van het EU-geld profiteren. Alleen de ‘meest kwetsbaren’ onder de ruim 3 miljoen Syriërs in Turkije mogen aankopen doen ‘zodat zij hun families kunnen voeden’. Brussel hoopt dat daarmee ook de lokale economie wordt gesteund, als zij zich op groente- en fruitmarkten begeven. Deze mensen, die zich buiten de vluchtelingenkampen bevinden, mogen zelf bepalen waaraan zij het geld besteden. Zo kunnen zij ook ‘hun waardigheid’ behouden, en zijn ze niet veroordeeld tot bedelen op straat.
Het klinkt als een fraudegevoelig systeem. Hoe weten de EU-functionarissen zeker dat het geld goed wordt besteed, en niet in zakken terechtkomt van duistere figuren, al dan niet binnen de Turkse overheid zelf? Er wordt namelijk óók samengewerkt met het Turkse ministerie voor Familie en Sociaal Beleid. De Europese Commissie garandeert strikte controle: ‘We zullen verzekeren dat elke euro goed wordt gespendeerd,’ zegt Stylianides.