De Turkse president Recep Tayyip Erdogan is weer een stapje dichterbij de absolute macht. In de nacht van donderdag op vrijdag heeft het Turkse parlement weer met een aantal hervormingsmaatregelen ingestemd, waarmee de wetgevende macht naar de president wordt overgeheveld.
De seculiere oppositiepartij CHP, die toch een kwart van de stemmen binnenhaalt in Turkije, blijft toch dwarsliggen bij de grondwetswijziging. Zo ook de Koerdische HDP. Erdogan heeft 316 afgevaardigden in het 550 zetels tellende parlement, terwijl er 330 parlementariërs nodig zijn om de wetgeving er doorheen te loodsen.
In de nacht van donderdag op vrijdag stemde het Turkse parlement in met nog drie artikelen, waarmee de president meer macht krijgt. Het gaat om wetsartikelen over de taken en autoriteiten van de president, de voorwaarden waaraan een presidentskandidaat moet voldoen, en de mate waarin het parlement toezicht kan houden op de president, meldt Hurriyet. Wat staat er zoal in die wetswijzigingen?
Rol en onpartijdigheid van president
Vooral het artikel over de rol van het parlement is belangrijk: met de wetswijziging krijgt het parlement namelijk slechts een toezichthoudende rol. Het parlement kan om informatie vragen, kan algemene bijeenkomsten organiseren, en geschreven vragen stellen aan een minister. Het parlement raakt de mogelijkheid om moties van wantrouwen in te dienen kwijt.
Het parlement stemde ook in met een wetswijziging waarmee presidentskandidaten hun band met politieke partijen mogen behouden. Tot nu toe was het zo dat de president een formeel onpartijdige houding moest aannemen. In de praktijk is het echter natuurlijk wel duidelijk van welke partij Erdogan (bijvoorbeeld) afkomstig is.
In het wetsartikel over de gestelde eisen aan presidentskandidaten, staat onder meer dat de president tenminste 40 jaar oud moet zijn en een universitaire graad moet hebben. De president wordt vervolgens direct door het volk gekozen en mag zijn band met de eigen politieke partij ook tijdens zijn ambtstermijn behouden. De CHP leverde hier forse kritiek op. Volgens de partij komt hiermee de verdeling van de macht in het geding. ‘Hiermee wordt de staat teruggebracht tot een politieke partij,’ aldus CHP-parlementariër Deniz Baykal.
Het meest controversiële wetsartikel is dat over de autoriteit en taken van de president. Volgens de motie wordt alle uitvoerende macht van de premier en het kabinet overgedragen aan de president. Daarmee valt een belangrijke controlerende taak van het kabinet weg. Dit artikel werd aangenomen met 340 stemmen voor, en 135 tegen. Ook krijgt Erdogan daarmee de macht om assistenten, ministers en andere hoge officieren aan te wijzen, en ook om hen te ontslaan wanneer hem dat uitkomt.
Daarnaast krijgt hij de macht om decreten uit te vaardigen die betrekking hebben op de uitvoerende macht. Daarbij mogen grondrechten en vrijheden worden uitgesloten. Dit gebeurde ook na de mislukte couppoging in juli, toen Erdogan de noodtoestand uitriep die nog altijd van kracht is.
Kritiek op verdeling van de macht
‘Een pakket waarmee het dictaat-regime van het Midden-Oosten naar Turkije wordt overgedragen,’ zei Baykal. AKP-parlementariër Burhan Kuzu reageerde daarop met de mededeling dat het kabinet ‘in principe altijd uit een meerderheid van het parlement wordt gevormd’.
De AKP van Erdogan en de nationalistische MHP-partij dreigden eerder dat als het parlement niet instemt met de grondwetswijzigingen, er vervroegde verkiezingen moeten worden gehouden. CHP en de Koerdische HDP reageerden op het dreigement, en verklaarden liever vervroegde verkiezingen te hebben dan een ‘verandering van regime’ (absolute macht voor de president, red.). ‘Bring it on,’ zei een woordvoerder van CHP-leider Kemal Kilicdaroglu daarover.
HDP-woordvoerder Ayhan Bilgen deed er nog een schepje bovenop, en verklaarde dat de regerende AKP ‘alles behalve vervroegde verkiezingen wil’, alvorens steun voor de verkiezingen te verklaren. ‘Jullie mogen van mij zelfs de kiesdrempel (van 10 procent, red.) verhogen tot 15 procent,’ aldus een spottende Bilgen. Volgens de HPD probeert de AKP parlementsleden te intimideren en te dwingen voor de wetswijzigingen te stemmen.
De beslissing over eventuele vervroegde verkiezingen wordt vrijdagavond genomen. Tot nu toe heeft het parlement de eerste acht van de in totaal 18 wetswijzigingen goedgekeurd.