Bondsdagvoorzitter Norbert Lammert verwijt de Turkse regering een couppoging tegen de democratie. De CDU-politicus deed die uitspraak op de eerste dag dat Duitse Turken naar de stembus konden om in een volksraadpleging ja of nee te zeggen tegen de grondwetswijziging die de macht van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan uitbreidt.
Wat president Erdogan en zijn kabinet van plan zijn, is een ‘verandering van een zeer zeker fragiele maar toch democratische geordendheid in een autoritair systeem’, aldus Lammert. Na de mislukte staatsgreep in juli 2016 is Erdogan alleen nog bezig geweest met de ‘stelselmatige uitholling’ van het politieke systeem in Turkije tegen de constitutionele voorschriften in. ‘Deze tweede coup dreigt succesvol te zijn’, aldus Lammert.
Turken in verschillende Europese landen kunnen vanaf maandag hun stem uitbrengen in het referendum over de machtsuitbreiding van Erdogan. Stemgerechtigden in België, Duitsland, Denemarken, Frankrijk, Oostenrijk en Zwitserland kunnen naar de stembus.
Het referendum wordt in Turkije zelf op 16 april gehouden. Het gaat over een grondwetswijziging waarmee het zogenoemde presidentiële stelsel kan worden ingevoerd.
Meer macht
Onder het presidentiële stelsel zou Erdogan flink meer macht naar zich toetrekken: in dat stelsel kan hij onder meer per decreet gaan regeren, kan hij tot 2029 aan de macht blijven, en wordt de functie van premier afgeschaft. In het huidige stelsel leidt de premier de regering en is de functie van president in feite slechts ceremonieel.
Erdogan was lang premier, maar moest na ruim elf jaar zijn functie opgeven. Sinds 2014 is hij president en wil hij nu ook in die functie formeel de macht. Hij voert met zijn AK-partij (AKP) vurig campagne, ook in Europa. Toen Europese landen hem daarin dreigden te frustreren, opende hij de aanval: zowel Nederland als Duitsland kon rekenen op bijna dagelijkse toespraken, waarin Erdogan de landen continu van nazi-praktijken betichtte. Ook dreigde hij dat Europese burgers niet veilig over straat zouden kunnen, als Europa zo doorgaat.
Miljoenen stemgerechtigden
In de landen waar vanaf maandag gestemd kan worden, wonen naar schatting meer dan twee miljoen mensen met stemrecht, van wie verreweg de meesten (1,4 miljoen Turken) in Duitsland. In Nederland zijn er naar schatting ongeveer 245.000 geregistreerde Turkse kiezers. In Nederland kan er van 5 tot en met 9 april gestemd worden. In Turkije zelf kunnen bijna 53,3 miljoen mensen hun stem uitbrengen.
In Berlijn stonden er maandag lange rijen voor het Turkse consulaat, meldt persbureau Reuters. Ook was er een handjevol aanhangers van de Koerdische HDP-partij met protestborden, waarop onder meer te lezen was ‘6 miljoen HDP-stemmers worden niet vertegenwoordigd.’ Verschillende HDP-parlementariërs werd eerder gearresteerd in Turkije, en een aantal Turks-Duitse parlementariërs maakt zich zorgen dat tegenstanders van het regime van Erdogan niet naar de stembus zullen durven uit angst voor represailles tegen hen of hun familie in Turkije.
De AKP en Erdogan rekenen erop dat veel Turken in West-Europa uiteindelijk Erdogan zullen steunen, en ‘ja’ zullen stemmen bij het referendum. Volgens Turkse cijfers was de steun in Nederland in de parlementsverkiezingen van 2015 zeer groot. Toen bracht bijna 47 procent van de stemgerechtigden zijn stem uit, en steunde bijna 70 procent de AKP van Erdogan.
In Duitsland kan er van 27 maart tot 9 april gestemd worden. De stembiljetten worden vervolgens op 16 april naar Ankara gevlogen om te worden geteld.