Samen met de Franse journalist Nicolas Cheviron schreef Jean-François Pérouse een biografie over de Turkse president Recep Tayyip Erdogan. Esther Koeckhoven ging in gesprek met hen. ‘We kunnen niet zeggen of hij een goede leider is of niet.’
Eén ding is duidelijk als je met de Franse auteurs van de biografie Erdogan. De nieuwe vader van Turkije (2016) in gesprek gaat. Ze hopen met hun boek het optreden van de leider in de Turkse context te plaatsen.
Erdogans voetballoopbaan
‘Het gaat er niet alleen om Erdogans macht te begrijpen. De omstandigheden in het land waardoor hij zo’n groot regeringsleider kon worden, zijn ook belangrijk. En de oorlog in Syrië speelt eveneens mee,’ zegt geograaf en auteur Jean-François Pérouse tegen Elsevier. Samen met de Franse journalist Nicolas Cheviron schreef hij een biografie over de omstreden Turkse president Recep Tayyip Erdogan.
In het boek komt niet alleen zijn politieke carrière van de afgelopen tien jaar aan bod, maar ook zijn jeugd, voetballoopbaan en zijn eerste politieke jaren als voorman van de jeugdafdeling van de islamitische Partij van Nationale Redding, de MSP.
Evolutie in Turkije
De auteurs proberen de macht van Erdogan te beschrijven zonder de westerse visie er te veel in te laten doordringen. ‘We willen Erdogan begrijpen zonder de vooroordelen die er nu over hem zijn,’ zegt Cheviron. Pérouse vult aan: ‘Erdogan is kenmerkend voor de evolutie in zijn land, zowel op sociaal-economisch als politiek terrein.’
De twee kenden elkaar al langere tijd door hun leven en werk in Turkije. Pérouse koos bewust voor samenwerking met een journalist: ‘Het was voor mij moeilijk om toegankelijk te schrijven en zo een groter publiek te bereiken. Uitgevers houden niet van de academische stijl.’ Pérouse vond Erdogan zo’n tien jaar geleden al interessant. ‘Hij was een uitzonderlijke persoon in Europa, mede door zijn charisma. Hij trok mijn interesse.’
Maar op weg naar zijn doel – de nieuwe vader worden van de Turken – werd zijn charisma minder. De auteurs concluderen in hun boek dat hij ‘steeds minder “vriendelijk”, steeds minder “bewonderenswaardig” werd, of om het gemeenzaam te zeggen, steeds “onmogelijker”.’
Mislukte staatsgreep
Of Erdogan moet worden geprezen als leider, daar laten de twee zich niet over uit. ‘We kunnen niet zeggen of hij een goede leider is of niet, maar we kunnen er wel over discussiëren,’ zegt Cheviron. In de biografie laten ze hun mening meer doorschemeren. Zo beschouwen de auteurs de mislukte staatsgreep van 15 juli vorig jaar als een gouden kans voor Erdogan, waarmee hij zijn macht kon versterken.
Tijdens een bijeenkomst op maandag 27 februari in De Balie in Amsterdam gaven Nicolas Cheviron en Jean-François Pérouse hun mening over Erdogan en de situatie in Turkije. Zo kwam het referendum op 16 april ter sprake, als de Turken mogen kiezen of zij een presidentieel stelsel willen. Op de vraag uit het publiek of Erdogan het referendum ook kan verliezen, antwoordt Pérouse met een volmondig ‘nee’. ‘Als Erdogan denkt dat hij misschien zal verliezen, dan gaat het referendum gewoon niet door.’ Wint de Turkse president het referendum, dan kan hij tot 2029 zijn land regeren.
Een man in de zaal, die aangaf achter Erdogan te staan, vroeg de schrijvers waar zij de Turkse president plaatsen tussen de andere wereldleiders. Volgens de jonge man uit het publiek staat de Turkse leider op nummer één. Cheviron en Pérouse konden hierop geen antwoord geven. Pérouse sloot de avond af met de woorden dat Erdogan in zijn ogen een ‘politiek intellectueel’ is.
Volgens de Fransen heeft hij die briljant gegrepen en is hij objectief gezien de nieuwe vader van de Turken. Uit hun boek: ‘Hij is voortaan, in zijn land en voor zijn door de beproeving van de staatsgreep opnieuw geformatteerde volk, de held van de democratie die hij zo graag wilde zijn, de evenknie van Adnan Menderes. Een Menderes die niet zou worden opgehangen, op het nippertje gered door zijn trouwe volk.’ Menderes was een Turkse politicus en premier van 1950 tot 1960. Hij werd een jaar na de militaire staatsgreep in 1960 geëxecuteerd.
Is Erdogan een strateeg?
Tijdens het schrijven stuitten beide auteurs op een groot misverstand. ‘Europeanen denken dat er altijd een duidelijke strategie is, dat iedere leider een ideologie heeft,’ zegt Pérouse. ‘Maar Erdogan had helemaal geen agenda toen hij begon. En ook nu heeft hij geen strategie.’ Veel westerse media zijn het niet met hen eens; Erdogan wordt gezien als een politiek strateeg die alles naar zijn hand weet te zetten. ‘Hij is meer bezig met nieuwe technieken dan met de ideologie van de partij,’ zegt Cheviron.
Voor de biografie zijn veel Turkse media als bron gebruikt. Hiervoor hebben de auteurs bewust gekozen zodat ondervraagden geen weerstand konden bieden. Interviews bieden weinig toegevoegde waarde aan de geschreven bronnen, vinden ze. ‘Veel Turkse mediaberichten zijn gepolariseerd, maar er zijn ook berichten van critici. Om een balans te vinden tussen deze twee uitersten vergeleken we de meningen en controleerden we de feiten,’ zegt Cheviron.
De rol van Europa
De auteurs hebben een duidelijke visie op de verhouding tussen Europa en Turkije. Pérouse noemt de situatie in Turkije kritiek. ‘Ook economisch, en de onzekerheid wordt aangewakkerd door de gewelddadige ontwikkelingen in het land. Ik hoop dat de situatie snel beter wordt en dat Europa haar verantwoordelijkheid neemt om Turkije te helpen een beter land te worden.’
Cheviron voegt daaraan toe: ‘Er zijn na de coup veel Turkse journalisten opgepakt, maar de Europese Unie deed vrijwel niks. Turkije zit in het proces van toetreding tot de EU, maar er wordt niks gedaan om de Turkse burgers te beschermen. Geen hulp door nutteloze overnames of afwijzing, maar door een positieve positie in te nemen om Turkije naar een betere koers te leiden.’