Plotseling bevindt de Duitse bondskanselier Angela Merkel zich in zwaar weer. Het overleg tussen haar partij CDU/CSU, en de FDP en de Groenen is stukgelopen en nieuwe verkiezingen dreigen. Wie is FDP’er Christian Lindner, de man die verantwoordelijk wordt geacht voor het formatiedebacle in Duitsland?
Lindner, de 38-jarige leider van de liberale FDP, stopte met onderhandelen omdat hij geen vertrouwen meer had in een bevredigend resultaat. ‘Het is beter niet te regeren, dan verkeerd te regeren,’ was Lindners verklaring maandag.
Merkel en haar beruchte uitputtingsstrategie
De drie partijen (of eigenlijk vier, als je de combinatie CDU/CSU uit elkaar haalt) hadden er toen dagen en nachten opzitten waarin intern gestelde deadlines werden overschreden. Merkel hoopte met haar beruchte uitputtingsstrategie de inmiddels moegestreden partners hun handtekening onder een akkoord te laten zetten. Haar tactiek mislukte jammerlijk, omdat de FDP er geen heil meer in zag en dus, midden in de nacht, de stekker eruit trok.
‘Wunderwuzzi’ wint de Oostenrijkse verkiezingen glansrijk: wie is Sebastian Kurz? Lees dit portret in het maandelijkse magazine Juist >
Er wordt volop gespeculeerd over wat Lindner precies dreef. Het zou allemaal al lang van tevoren zijn gepland en Lindner zou goed hebben gekeken naar de 31-jarige Oostenrijkse politicus Sebastian Kurz, die er in oktober met de winst vandoor ging. Kurz is net als Lindner stevig op het migratiethema (het onderwerp waar het Duitse coalitieoverleg op bleef steken).
‘Ik heb het gevoel dat Lindner iets te veel naar Oostenrijk heeft gekeken de laatste tijd,’ sneerde de leider van de Groenen, Cem Özdemir, maandag. De Groenen waren er als de kippen bij om Lindner te beschuldigen. ‘Hij bedrijft en bevordert populisme,’ viel onder meer te horen. Ook de CDU/CSU legt de zwarte piet bij Lindner. Merkel reageerde verbijsterd.
Toch valt de wegloopactie wel te begrijpen. Uit Lindners verklaring ‘het is beter niet te regeren, dan verkeerd te regeren’ valt op te maken wat zijn angst is: te worden opgeslokt door Merkels machtige CDU/CSU en bij de volgende verkiezingen het kind van de rekening te worden. Lindner weet nog dondersgoed hoe het de FDP verging nadat de partij tussen 2009 en 2013 had deelgenomen aan een coalitie met Merkel. Het verlies was voor de liberalen zo genadeloos, dat ze de kiesdrempel niet eens haalden. Opeens stond de ondernemerspartij buitenspel. Pijnlijk, want na de Tweede Wereldoorlog bracht de FDP de Duitse politiek meermaals in stabiel vaarwater.
Trauma door dramatische verkiezingsnacht
Onder de jonge, intelligente en charismatische Lindner herrezen de liberalen. Maar de dramatisch verlopen verkiezingsnacht in 2013 staat hem nog altijd helder voor de geest: ‘Ik herinner mij de vreugde bij de SPD en de Groenen, toen bekend werd dat de FDP al haar zetels kwijt was. Telkens als ik mij afvroeg, wat ben ik aan het doen, zag ik die beelden. Ik nam me voor dat dit niet onze laatste beelden zouden zijn,’ schrijft hij in zijn boek Aus dem Schatten getreten, dat, goed getimed, vlak voor de verkiezingen werd gepubliceerd. De FDP werd op 24 september met 10,7 procent van de stemmen de vierde partij van het land.
Lindner wil dat de FDP haar stempel kan drukken op de Jamaica-coalitie, en niet alleen wat accentjes kan aanbrengen. De Duitse politiek moet wat hem betreft op een aantal belangrijke punten anders. Maar hij wil niet tegen elke prijs regeren: ‘Als de wijzigingen niet mogelijk zijn met de Groenen en het CDU, dan laten we ons niet overtuigen om toch mee te doen. We zullen onze standpunten dan wel verduidelijken als oppositiepartij,’ sprak Lindner een paar dagen na de ‘Bundestagswahl’.
Nu is de (sociaal-democratische) bondspresident Frank-Walter Steinmeier aan zet. Hij gaf al aan dat zijn voorkeur niet ligt bij nieuwe verkiezingen.