Dubieuze tendensen in de jacht van de Europese Unie (EU) op de verspreiding van ‘fake news‘. De Europese Commissie liet eerder deze week weten onder leiding van een speciale taskforce dit voorjaar maatregelen te presenteren die nepnieuws moeten tegengaan.
Eurocommissaris voor Veiligheidsbeleid Sir Julian King verklaarde dinsdag tijdens een debat in het Europees Parlement dat de werkgroep in de afgelopen twee jaar ‘meer dan 3.500 voorbeelden’ van nepnieuws heeft opgespoord, bedoeld om het Kremlin te ondersteunen. Volgens King is het een ‘officiële Russische strategie’ om nepnieuws via zo veel mogelijk kanalen en in zo veel mogelijk talen te verspreiden. ‘Ze doen er niet eens echt geheimzinnig over. In de officiële militaire doctrine en uitspraken van topgeneraals worden de verspreiding van desinformatie en de poging om daarmee te destabiliseren verdedigd als legitiem wapen,’ zei King dinsdag.
Onduidelijk hoe Rusland is gelinkt aan ‘nepnieuws’-berichten
De nieuwe EU-taskforce, die opereert onder de politieke verantwoordelijkheid van Federica Mogherini, Hoge Vertegenwoordiger voor het buitenlands en defensiebeleid, moet zich richten op het ‘voorspellen, sturen en reageren op pro-Kremlin desinformatie’. De campagne tegen nepnieuws wordt officieel gevoerd onder de noemer ‘EU versus Disinformation’ en valt onder de European External Action Service East Stratcom Task Force (East Stratcom).
Volgens Elsevier Weekblad
Nikki Sterkenburg: ‘Het zou een blamage zijn: een overheid die nepnieuws checkt’
In de databank van de campagne EU versus Disinformation staan 3.500 voorbeelden van ‘nepnieuws’. Het gaat vooral om Russischtalige mediaberichten en Engelstalige berichten over Rusland en Oekraïne, waarvan overigens onduidelijk is hoe ze door het Kremlin zouden zijn verspreid.
Onder de voorbeelden uit Nederland is een artikel van website GeenStijl over een lezing van de Oekraïense president Petro Porosjenko aan de Universiteit Leiden. In het artikel wordt stevige kritiek geuit op de regering in Oekraïne. Saillant is dat het artikel in kwestie bij de EU-taskforce is ‘aangegeven’ door Promote Ukraine, een Oekraïense ngo die – de naam zegt het al – Oekraïense initiatieven in de EU moet stimuleren. Diezelfde club gaf ook een reportage van verslaggever Chris Aalberts van The Post Online (TPO) aan bij de databank. Het artikel over een lezing in aanloop naar het referendum over het Associatieverdrag met Oekraïne staat ook aangemerkt als nepnieuws in de EU vs Disinformation-databank.
Zowel GeenStijl als TPO reageert verontwaardigd op de opname van hun artikelen in de databank, en wordt daarin gesteund door verscheidene kritische journalisten op Twitter.
Zo te zien is het een NGO uit Oekraïne die even voor ons journalisten in Nederland gaat aangeven wat Russisch nepnieuws is. Totaal gestoord: https://t.co/Pn9UHmnpxJ
— Dieuwertje Kuijpers (@traumabeertje) January 18, 2018
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Ondanks zorgen over de privacy en de mogelijke inperking van de vrijheid van informatie en meningsuiting, lieten diverse europarlementariërs zich positief uit over de plannen van Brussel. CDA-delegatieleider Esther de Lange gooide er een schepje bovenop. Ze wil bijvoorbeeld dat techbedrijven meer doen om ‘de acties van trollen en robots te herkennen’. Ze vraagt de Commissie te onderzoeken hoe ‘anonimiteit op internet kan worden aangepakt’ en wat dan de juiste balans zou zijn tussen transparantie en privacy.
Tegenstanders van nepnieuwsmaatregelen spreken van censuur
Eerder deze maand verklaarde de Franse president Emmanuel Macron wetgeving tegen nepnieuws te willen invoeren. Hij wil onder meer een ‘hogere mate van transparantie’ over de oorsprong van berichten en wil nepnieuws tegengaan tijdens Franse verkiezingscampagnes. Macron is ervan overtuigd dat de Russen vorig jaar zijn verkiezingscampagne hebben gesaboteerd. De maatregelen van Macron stuitten op kritiek. Tegenstanders spreken van censuur.
Meer over Frankrijk
Macron wil nepnieuws bestrijden, en ‘liberale democratie beschermen’
Ook zou eventuele wetgeving haar doel voorbijschieten. Zo zet Pierre Haski, voorzitter van de journalistieke ngo Reporters Without Borders, tegenover het Franse weekblad Le Nouveau zijn vraagtekens bij de plannen van Macron. Volgens Haski wordt uiteindelijk gesponsorde content het slachtoffer van de maatregelen, niet nepnieuws. Hij waarschuwt voor de ‘doos van Pandora’ die open kan gaan door wetgeving die poogt om fake news te reguleren.
Macrons plannen maken deel uit van een Europese trend. Macron volgt de lijn van de Duitsers, die onlangs een wet tegen hate speech introduceerden. Socialemediabedrijven die haatzaaiende content niet tijdig verwijderen, kunnen in Duitsland een boete van 50 miljoen euro verwachten. Ook kunnen socialemedia-accounts die als ‘haatzaaiend’ worden gezien, in Duitsland worden geblokkeerd.
De Brusselse maatregelen moeten nog worden vastgesteld en worden naar verwachting dit voorjaar gepresenteerd. Volgens eurocommissaris Mariya Gabriel (Digitale Economie) moet een groep experts bestaande uit ‘academici, journalisten, tech-experts uit Silicon Valley’ en anderen, met aanbevelingen komen.
De Utrechtse hoogleraar Madeleine de Cock Buning is voorzitter van de groep, bestaande uit zo’n veertig man. De groep kwam maandag voor het eerst bij elkaar. De Cock Buning sprak maandag met Commissaris Gabriel en gaf aan dat dit ‘kwaadaardige probleem’ moet worden opgelost. Op de vraag hoe nepnieuws moet worden gedefinieerd en hoe het probleem dan precies moet worden aangepakt, kwam nog geen antwoord.