Na de beerput die openging toen het misbruik door Oxfam-medewerkers in Haïti bekend werd, beloofden hulporganisaties beterschap. Maar bij de Verenigde Naties (VN), die al onder vuur kwamen te liggen door misbruik in Syrië, kwamen in de eerste drie maanden van 2018 al meer dan 50 zaken van seksuele uitbuiting aan het licht.
In januari, februari en maart zijn 54 zaken van seksueel misbruik en seksuele uitbuiting door VN-personeel gemeld, schrijft de VN dinsdag op de website. Onder de 66 slachtoffers zouden zeker 13 minderjarige meisjes zijn. Niet alle beschuldigingen zijn geverifieerd, en bij vele andere bevindt het onderzoek zich nog in de beginfase, zegt de internationale organisatie.
VN: ‘Tientallen misbruikzaken niet representatief voor de organisatie’
Veertien van de vermeende misbruikgevallen deden zich voor tijdens lopende vredesmissies, waarvan het merendeel in Afrika. Eénentwintig beschuldigingen zijn volgens de VN niet gericht aan het adres van de eigen medewerkers, maar aan ‘uitvoerende partners’, non-gouvernementele organisaties (ngo’s) die samenwerken met de VN. Woordvoerder Farhan Haq zei dat de tientallen misbruikzaken niet representatief zijn voor de VN, waarvoor meer dan 95.000 burgers en 90.000 medewerkers werkzaamheden verrichten. ‘Maar elke beschuldiging tegen ons personeel ondermijnt onze waarden en principes, en hen die met trots en professionaliteit op de gevaarlijkste plekken ter wereld werken.’
Volgens Arend Jan Boekestijn: ‘Waarom ook de hulpsector niet immuun is voor misbruik’
Eind februari werd het rapport Voices From Syria 2018 publiek, een onderzoek naar het United Nations Population Fund (UNFPA). Daarin is te lezen hoe VN-hulpverleners zich in oorlogsgebied in Syrië schuldig maakten aan seksuele uitbuiting. Zo moesten vrouwen tijdelijk met plaatselijke ambtenaren trouwen in ruil voor maaltijden, en brachten voedselverdelers vrouwen naar huis met hun auto als ze eerst seks met hen hadden. Sommige Syrische vrouwen zouden vanwege de wijdverbreide seksuele uitbuiting voedseldistributiecentra zelfs mijden omdat ze bang zijn te worden gevraagd om hun lichaam te verkopen.
Na ‘seksfeesten’ Haïti ging beerput aan misbruikschandalen ngo’s open
Het schandaal kwam aan de oppervlakte kort nadat bekend werd dat medewerkers van de Britse tak van hulporganisatie Oxfam zich ernstig hadden misdragen in Haïti. Ze waren daar na de zware aardbeving in 2010 voor een humanitaire missie, maar hielden ‘seksfeesten‘ met prostituees die mogelijk minderjarig waren, en vroegen seks ‘in ruil voor noodhulp’. De top van de ngo bleek al lang op de hoogte van de misstanden, maar deed niets.
Na alle ophef kwam Oxfam met een charmeoffensief om haar naam te zuiveren, onder meer via een onafhankelijke onderzoekscommissie en meer geld voor ‘integriteitsbeleid’. De regering van Haïti was niet onder de indruk, en schortte eind februari alle activiteiten van Oxfam GB op voor ten minste twee maanden.
Ook Nederlandse Oxfam was op de hoogte
Ook de Nederlandse tak van de ngo, die opereert onder de naam Oxfam Novib, bleek niet vrij van schuld. De tak bleek al sinds 2011 op de hoogte van het wangedrag van de Britse hulpverleners. Zo was GroenLinks-Kamerlid Tom van der Lee, die directielid was van Oxfam Novib, naar eigen zeggen ‘in algemene zin’ op de hoogte. Hij betreurt dat hij niet heeft doorgevraagd, en bood de slachtoffers in een interview met RTL Nieuws ‘persoonlijk’ zijn excuses aan.
Meer over Oxfam Novib
Fondsenwerver Hamas: ‘Ik was bij workshop met ambtenaren Sigrid Kaag’
In 2012 deelde Oxfam Novib een intern onderzoeksrapport met het ministerie van Buitenlandse Zaken en de Algemene Rekenkamer, waarin de ‘integriteitsschendingen’ van de Britse Oxfam-tak aan de orde komen. De namen van de betrokken medewerkers waren onleesbaar gemaakt ‘omwille van de privacy’. In het rapport staat dat diverse medewerkers zijn ontslagen. De Rekenkamer onderzocht het rapport en concludeerde dat er geen hulpgeld ‘oneigenlijk’ is gebruikt.
Lees ook: dit is er allemaal bekend over seksueel wangedrag bij hulporganisaties
Kaag komt met maatregelen, ook internationale en EU-brede aanpak
Nadat begin maart bekend werd dat ook miljoenen aan Nederlands belastinggeld naar Oxfam GB gingen, kondigde minister voor Ontwikkelingshulp Sigrid Kaag (D66) maatregelen aan. Vorige week stuurde ze daarover een brief naar de Tweede Kamer: hulp- en ontwikkelingsorganisaties komen met een ‘Gezamenlijk Actieplan Integriteit’, de procedures voor subsidies worden ‘aangescherpt’, er komt een meldplicht en een meldpunt voor (seksueel) misbruik, en er komt een zerotolerance-beleid tegenover ngo’s die geen stevige maatregelen nemen. De overheid kan de subsidie voor die organisaties staken, naast eventuele strafrechtelijke vervolging.
Kaag meldt tevens aan de Kamer dat onder meer Australië, België, Duitsland, Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten op 28 maart in Londen de mogelijkheden hebben besproken voor een internationale aanpak. Het belangrijkste voorstel was de mogelijke aanstelling van een ‘humanitaire ombudspersoon’ in crisisgebieden. Nederland gaat daar verder onderzoek naar doen. Ook overlegden in Brussel twee weken terug EU-directeuren-generaal humanitair en ontwikkelingssamenwerking over een EU-brede aanpak, is te lezen in de brief. Dat overleg heeft geleid tot een brief van de Europese Commissie aan hulporganisaties en een aanpassing van ‘gedragscodes’.
Welke hulporganisaties gingen in de fout met seksueel wangedrag? Lees dit overzicht
Na de onthullingen over seksfeestjes bij Oxfam hebben steeds meer hulporganisaties seksueel wangedrag van medewerkers erkend. Klik hier voor een uitgebreid overzicht.