Israëlische operatie tegen Hezbollah zet relatie met Iran verder op scherp

Het Israëlische leger is deze week begonnen met een grootschalige operatie tegen de sji’itische terreurorganisatie Hezbollah in Libanon, die wordt gesteund door Iran. Wat houdt de operatie in, wat ging eraan vooraf en wat betekent die voor Israëls positie in het Midden-Oosten? Vier vragen en antwoorden over operatie Northern Shield.

Wat houdt de operatie van Israël tegen Hezbollah in?

Dinsdag meldde het Israëlische leger IDF dat het bezig is met het vernietigen van zogenoemde ‘terreurtunnels’, die Hezbollah vanuit het zuiden van Libanon heeft gegraven. De tunnels, die uitkomen in het noorden van Israël, zijn volgens de IDF bedoeld om terreur te plegen tegen Israëlische burgers, en uiteindelijk de noordelijke regio Galilea te veroveren. Hezbollah streeft de vernietiging van de Joodse staat na.

Het vernietigen van de tunnels maakt deel uit van de grotere operatie Northern Shield (Noordelijk schild), maakte de Israëlische premier Benjamin Netanyahu – die sinds het vertrek van Avigdor Lieberman vorige maand ook waarnemend minister van Defensie is – dinsdagavond bekend tijdens een persconferentie met opperbevelhebber Gadi Eisenkot. Laatstgenoemde verklaarde dat de IDF de tunnelplannen van Hezbollah in bezit heeft, en al sinds 2013 op de hoogte is van de aanbouw ervan.

Een woordvoerder van het Israëlische leger zegt dat de tunnel die dinsdag is gevonden, begint onder een huis in het Libanese grensdorp Kafr Kela, en ongeveer 200 meter lang was, 25 meter onder de grond lag en twee meter hoog was. Zo konden er zware wapens en ander militair materiaal doorheen worden vervoerd. Sinds dinsdag heeft de IDF via Twitter diverse video’s gedeeld met beelden van en informatie over de tunnels. Op een van de video’s is te zien hoe twee Libanese mannen worden verrast door de aanwezigheid van een Israëlische camera. Die heeft het leger kort voor het begin van de operatie geplaatst.

Wat ging er aan vooraf?

Vorige week berichtten diverse Israëlische media over een goederenvlucht van Teheran naar Beiroet. De website Ynet meldt dat het gaat om de eerste directe vlucht van de Iraanse naar de Libanese hoofdstad. In oktober meldde de Amerikaanse zender Fox News ook al dat een vlucht van Teheran via de Syrische hoofdstad Damascus – waar Iran eveneens militaire bases heeft – naar Beiroet was gevlogen om wapensystemen af te leveren. Het zou daarbij gaan om ‘Gps-componenten om inaccurate projectielen om te zetten in precisiegeleide raketten’.

In Israël wordt vermoed dat vorige week vergelijkbare wapensystemen van Iran naar Libanon zijn vervoerd. Kort na de vlucht heeft de Israëlische luchtmacht vermoedelijk ook Iraanse doelen in Syrië onder vuur genomen. Het afgelopen jaar liepen de spanningen aan de grens tussen Israël en Syrië al diverse keren hoog op. In februari werd een Israëlische F-16 uit de lucht geschoten die aanvallen uitvoerde op Iraanse doelen in Syrië. In mei bestookte Iran Israël vanuit Syrië met raketten, waarna de IDF hard terugsloeg. Diverse westerse landen veroordeelden destijds de wat zij noemden Iraanse ‘provocatie’.

Wat betekenen ontwikkelingen voor Israëls positie in de regio?

Nadat Israël eerder dit jaar al in het (noord-)oosten (bij de grens met Syrië) en in het zuidwesten (bij de grens met Gaza) militaire conflicten moest uitvechten, wacht nu mogelijk een strijd nabij de grens met Libanon. Het typeert de manier waarop Iran, waarvan de leiders geregeld uitspreken dat ze de vernietiging van de Joodse staat nastreven, een zogenoemde proxy-oorlog tegen Israël voert.

Voor het Israëlische leger is het daardoor zaak om de landsgrenzen op meerdere plekken verdedigen, waardoor de militaire inzet moet worden verspreid. Een hoge militair zegt donderdag tegen de krant The Times of Israel dat het besluit om over te gaan tot Northern Shield is genomen op 7 november, en dat het besluit eraan heeft bijgedragen dat Israël vorige maand geen grootschalige operatie is begonnen tegen Hamas. Mogelijk is die nu wel noodzakelijk in Libanon, verklaren IDF-officials.

De Israëlische minister van Defensie Avigdor Lieberman stopte vorige week uit onvrede over de via Egypte overeengekomen wapenstilstand met Hamas, wat hij een ‘capitulatie voor terreur’ noemde.

Hoe wordt er gereageerd op de operatie?

Netanyahu gaf dinsdag een persconferentie om uitleg te geven over de operatie. ‘Deze grensoverschrijdende terreurtunnels zijn gebouwd door Hezbollah, met directe steun en financiering door Iran.’ Volgens de Israëlische premier zijn ze gebouwd ‘met maar één doel: het vermoorden van onschuldige Israëlische mannen, vrouwen en kinderen’. Hij noemde het bovendien laf dat Hezbollah de tunnel bouwde onder een huis van Libanezen, waarmee de terreurorganisatie zich volgens Netanyahu schuldig maakt aan ‘een dubbele oorlogsmisdaad’. Hij riep de Verenigde Naties (VN) en andere landen op de acties van Hezbollah te veroordelen.

De Libanese premier Saad Hariri zei donderdagochtend dat de ontwikkeling in het zuiden van zijn land ‘geen reden zijn voor escalatie’. Ook zei hij een dag eerder in gesprek met speciale Libanon-vertegenwoordiger van de VN dat Israël ‘het territorium en de luchtruimte van Iran schendt’. De Libanese parlementsvoorzitter Nabih Berri zei, ondanks een groot aantal foto’s en video’s die de IDF verspreidde, dat er geen bewijs is voor het bestaan van de terreurtunnels. Hij beweert dat Netanyahu de kwestie aangrijpt om de aandacht af te leiden van het corruptieschandaal waarin de Israëlische premier in eigen land is verwikkeld.

Amerika heeft bij monde van minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo steun betuigd aan Netanyahu. De twee ontmoetten elkaar woensdag bij een NAVO-bijeenkomst in Brussel, waar de twee stilstonden bij het Joodse feest Chanoeka. John Bolton, buitenlandadviseur van Trump, heeft Hezbollah veroordeeld: ‘De VS steunt Israëls acties om zijn soevereiniteit te verdedigen, en we roepen Hezbollah op om de bouw van tunnels in Israël te stoppen en af te zien van escalatie en geweld.’

De Nederlandse ambassadeur in Israel, Gilles Beschoor Plug, spreekt op Twitter van een ‘schending van Israëlische soevereiniteit en internationale wetgeving’. Hij schrijft ‘diep bezorgd’ te zijn over de tunnels, en vreest dat escalatie ‘de levens van velen in de regio in gevaar brengt. Ook de Europese Unie (EU) steunt Israël. De EU-ambassadeur in Israël, Emanuele Giaufret, bezocht donderdagochtend samen met Netanyahu de ontdekte tunnels. ‘Belangrijk om de feiten en perspectieven te zien. Israël heeft het recht om de veiligheid van zijn burgers te beschermen.’

Lees ook de Speciale editie Ons Israël >> Alles over de band tussen Nederland en de Joodse staat