Onzekerheid alom na militaire besluiten Trump

In het Westen is verbijsterd gereageerd op het besluit van Donald Trump om de Amerikaanse troepen terug te halen uit Syrië en Afghanistan. Critici, onder wie ook diverse Republikeinse partijgenoten, zijn bezorgd omdat zij vrezen dat het vertrek van de soldaten de instabiliteit en het geweld zullen vergroten. Toch krijgt Trump ook bijval, omdat hij zich met de beslissing aan zijn beloften aan zijn kiezers houdt. Het vertrek van minister van Defensie James Mattis doet eveneens veel stof opwaaien.

‘We hebben gewonnen tegen IS,’ zei Trump woensdag in een videoboodschap op Twitter. ‘We hebben ze verslagen, flink verslagen, we hebben het land teruggenomen en nu is het tijd voor onze troepen om thuis te komen.’ De president noemt het ‘hartverscheurend’ om de nabestaanden van gesneuvelde soldaten te spreken. Trump zegt dat de slachtoffers, ‘grote Amerikaanse helden (…) van bovenaf op ons neerkijken’. De circa 2.000 soldaten in Syrië komen volgens hem allemaal terug. ‘We hebben gewonnen. Dat is hoe we het willen. Dat is hoe zij het willen,’ sluit de president de boodschap af terwijl hij naar boven wijst.

Senatoren Rubio en Graham hekelen besluit: ‘Obama-achtige fout’

De beslissing lijkt lijnrecht in te gaan tegen de plannen van Trumps adviseurs. Zo zei buitenlandadviseur John Bolton in september nog dat Amerikaanse troepen niet zouden vertrekken zolang Iran in Syrië (militaire) invloed uitoefent. Het besluit kreeg dan ook direct stevige kritiek van Republikeinse partijgenoten.

Senator en voormalig presidentskandidaat Marco Rubio spreekt van ‘een ernstige fout die grotere implicaties zal hebben dan alleen de strijd tegen IS. Ook senator Lindsey Graham is op Twitter duidelijk: ‘Terugtrekking uit Syrië is een Obama-achtige fout. IS is niet verslagen,’ schreef hij op Twitter. Ook de manier waarop de terugtrekking is gecommuniceerd, komt het Witte Huis op onbegrip te staan. ‘Ik heb in de 12 jaar dat ik hier werk nog nooit een beslissing gezien als deze,’ zei de Republikeinse voorzitter Bob Corker van de commissie-Buitenlandse Zaken in de Senaat. ‘Er is niets van tevoren gecommuniceerd, en opeens wordt zo’n gigantische beslissing genomen.’

Trump reageerde via Twitter al snel op de verontwaardigde reacties. Hij noemt het terughalen van de laatste troepen uit Syrië een logische stap, waarvoor hij zich al jaren heeft ingespannen. Naar eigen zeggen vindt Trump het moeilijk te geloven dat senator Graham ‘tegen het redden van soldatenlevens en miljarden dollars’ is. ‘Waarom  vechten we voor onze vijand, Syrië, door te blijven en IS te bestrijden voor hen, Rusland, Iran en anderen in de regio? Tijd om ons te richten op ons land en onze jeugd terug te brengen naar huis, waar die hoort!’ Het ministerie van Buitenlandse Zaken benadrukte kort daarop in een reactie nog wel op de hoede te zijn voor IS. ‘Er moet nog veel worden gedaan en we mogen de dreiging die zij vormen niet uit het oog verliezen. Zelfs zonder grondgebied, zal IS een bedreiging blijven.’

In zijn eigen partij heeft Trump ook medestanders: senator Rand Paul zei tegen Fox News dat de president een ‘dappere zet’ heeft gedaan: ‘Het is precies wat hij de Amerikaanse bevolking heeft beloofd. Sterker nog: het is een van de redenen dat hij de verkiezingen heeft gewonnen.’ Paul vindt het een goede zaak dat de Verenigde Staten niet langer ‘politieman van de wereld’ willen zijn, maar het credo America First hanteren. ‘President Trump zei dat hij Amerika op de eerste plaats zou zetten. Ik denk dat hij dat doet door wat van dat geld (voor de strijd in Syrië, red.) naar huis te brengen, waar het gaat naar grensbeveiliging of het bouwen van bruggen en wegen in ons land.’

Poetin terughoudend, maar noemt terugtrekking ‘het juiste om te doen’

De Russische president Vladimir Poetin heeft donderdag gereageerd dat IS sinds het aantreden van Trump inderdaad flink is verzwakt, en bedankte hem daarvoor. Over de aangekondigde terugtrekking was Poetin terughoudend: ‘Ik weet niet hoe dat zit. Amerika zit al 17 jaar in Afghanistan, en elk jaar zeggen ze weer dat ze zich daar terugtrekken. Maar ze zitten er nog steeds.’ Wel vindt de Russische president de aanwezigheid van Amerikaanse troepen in Syrië ‘onnodig’ en ‘niet legitiem’, omdat die er niet zijn op verzoek van de Syrische overheid, in tegenstelling tot het Russische leger. ‘Dus als de VS heeft beslist zijn troepen terug te trekken, is dat het juiste om te doen.’

In veel westerse landen is de teneur over het besluit aanmerkelijk negatiever. Zo zegt de Britse minister van Defensie Tobias Ellwood dat ‘Trump geen gelijk [heeft] als hij zegt dat terreurorganisatie IS in Syrië is verslagen. Ik ben het sterk oneens met het standpunt van Trump’. De Duitse minister van Buitenlandse Zaken Heiko Maas spreekt van een ‘verrassing’, en stelt dat de dreiging van IS nog niet voorbij is. De Fransen, die ook soldaten hebben in Syrië, ‘delen de beoordeling [van de VS] niet’. Een Franse ambtenaar zegt tegen The Washington Post dat president Emmanuel Macron eerder deze week met Trump heeft gebeld, om hem te verzoeken door te gaan met de strijd tegen de islamitische terreurgroep. Frankrijk houdt wel troepen in Syrië, werd donderdag bekend.

Zorgen over situatie Koerden in Noord-Syrië

Vrees is er vooral bij de Koerden, die in Noord-Syrië de voornaamste bondgenoten van Amerika zijn geworden in de strijd tegen IS. Turkije bestrijdt de Koerden in die regio, en gevreesd wordt dat het veel sterkere Turkse leger de Koerdische volkseenheden YPG er na de Amerikaanse terugtrekking hardhandig zullen gaan bestrijden, zoals dat eerder dit jaar al gebeurde bij Afrin. Tegelijkertijd lijkt ook IS zich weer in de strijd te mengen: een woordvoerder van de Syrische Democratische Strijdkrachten, die samenwerken met de YPG, meldt vrijdag dat IS in Zuidoost-Syrië een ‘grootschalige’ aanval’ voorbereidt in de regio Hajin.

In politiek Den Haag zijn eveneens veel zorgen over het vertrek van het Amerikaanse leger uit Syrië. Minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok (VVD) noemt die situatie ‘zeer ingrijpend’, omdat die kan leiden tot ‘een enorme verschuiving in de machtsverhoudingen’ en nieuwe gevechten. Volgens CDA-minister Ank Bijleveld van Defensie is IS nog niet verslagen: ze zei donderdag in de Tweede Kamer dat er nog duizenden IS-strijders in Syrië en Irak zijn. Voor de Nederlandse inzet in het gebied heeft de beslissing van Trump vooralsnog geen directe gevolgen.

Veel Kamerleden zijn vooral bang voor geweld van Turkije tegen de Koerden in Noord-Syrië. Joël Voordewind (ChristenUnie) noemt het ‘zeer onverstandig en heel kortzichtig’ dat Trump de troepen uit die regio terughaalt, omdat die daarmee ‘de Koerden overlevert aan Turkse agressie alsook die van Assad en Isis-restanten’. Hij pleit samen met de andere kabinetspartijen VVD, CDA en D66 voor druk vanuit de Europese Unie op Turkije zodat die geen nieuwe aanval uitvoeren op de Koerden. Namens de twee laatstgenoemde partijen reageren Martijn van Helvert en Sjoerd Sjoerdsma eveneens bezorgd op Trumps videoboodschap, omdat ook volgens hen IS nog niet is verslagen.

Mattis stopt als minister, Bijleveld vindt vertrek collega ‘verschrikkelijk’

Ook de brief die de Amerikaanse minister van Defensie James Mattis gisteren aan Trump schreef, stemt de Nederlandse overheid niet vrolijk. Mattis verklaart daarin dat hij in februari zal aftreden omdat hij het oneens is met het beleid van de president. De minister vindt dat de president niet goed omgaat met bondgenoten en onvoldoende oog heeft voor de oplopende spanningen die vooral China en Rusland zouden veroorzaken.

Minister Bijleveld noemt het vertrek van haar Amerikaanse ambtsgenoot vrijdagmiddag ‘verschrikkelijk’. Mattis hield volgens de CDA-minister Mattis, ‘altijd de samenwerking met de bondgenoten in de gaten’, en hoopt erop dat diens opvolger zich niet gaat distantiëren van bondgenootschappen en samenwerking. D66’er Sjoersma is op Twitter nog stelliger over het vertrek van Mattis: ‘Met Mattis vertrekt de laatste persoon in de Trump regering die er alles aan deed om ons bondgenootschap sterk te houden. Dat doet vrezen voor wat nog komen gaat.’

Lees later vandaag op Elsevier Weekblad een uitgebreid commentaar over het vertrek van minister van Defensie James Mattis